Νεοϊνδοευρωπαϊκή Μάθημα 4

ΝΕΟΪΝΔΟΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΜΑΘΗΜΑ 4

ΜΙΑ ΤΕΧΝΗΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ

(Με βάση το σχετικό δικό μας βιβλίο (των Ιωαννίδη Κ. & Ιωαννίδου Αικ.) του 2008) --ΚώτσονΙωαν 19:46, 27 Αυγούστου 2009 (UTC)

ΜΑΘΗΜΑ 4. Το επίθετο και τα παραθετικά του.

4.1.1. Γενικά για το επίθετο και τα παραθετικά του.

Τα επίθετα είναι λέξεις που φανερώνουν ιδιότητα ή ποιότητα των ουσιαστικών, π.χ. δίκαιος ἄνθρωπος, iustus homo. Έχουν τα τρία γένη της Ινδοευρωπαϊκής1 και μπορεί να είναι τρικατάληκτα, με διαφορετική δηλαδή κατάληξη για κάθε γένος, όπως ὡραῖος, -α, -ον, pulcher, pulchra, pulchrum, δικατάληκτα, με ίδια κατάληξη για αρσενικό και θηλυκό και διαφορετική για το ουδέτερο, όπως ἔνδοξος, ἔνδοξος, ἔνδοξον, fortis, fortis, forte, και μονοκατάληκτα, με ίδια κατάληξη για αρσενικό και θηλυκό, όπως ἄπαις, ἅρπαξ, felix, prudens. Και στις δύο γλώσσες τα επίθετα κλίνονται όμοια με τα αντίστοιχα ουσιαστικά. Τα ίδια ισχύουν για τη Σανσκριτική2, με πολλές ομοιότητες ανάμεσα στο αρσενικό και θηλυκό, και το ίδιο ισχύει γενικά για την αρχαία Ιρλανδική3.

Τα επίθετα και στις δύο γλώσσες έχουν τους τρεις βαθμούς της Ινδοευρωπαϊκής4, πράγμα που ισχύει και για τη Σανσκριτική5 και την αρχαία Ιρλανδική6, το θετικό βαθμό, που απλώς δηλώνει μία ιδιότητα, όπως ἀγαθός, bonus, το συγκριτικό βαθμό, που δηλώνει ότι ένα ουσιαστικό έχει μια ιδιότητα σε μεγαλύτερο βαθμό από ένα άλλο, όπως δικαιότερος, pu’lchrior, και τον υπερθετικό βαθμό, που δηλώνει ότι ένα ουσιαστικό έχει μια ιδιότητα σε πολύ μεγάλο βαθμό (απόλυτος υπερθετικός) ή ότι έχει μία ιδιότητα σε βαθμό μεγαλύτερο από όλα τα άλλα ουσιαστικά (σχετικός υπερθετικός), όπως μέγιστος, ma’ximus. Ο συγκριτικός και ο υπερθετικός βαθμός ονομάζονται παραθετικά και υπάρχουν στα επίθετα και τα επιρρήματα, που δηλώνουν ιδιότητες ή καταστάσεις που επιδέχονται σύγκριση.

Αν η ιδιότητα δεν επιδέχεται σύγκριση, το επίθετο δε σχηματίζει παραθετικά, όπως συμβαίνει με τα επίθετα που δηλώνουν ύλη, όπως ξύλινος, li’gneus, τόπο ή χρόνο, όπως χερσαῖος, θερινός, mari’nus, noctu’rnus, μέτρο, όπως πηχυαῖος, bipes, συγγένεια ή καταγωγή, όπως πατρῷος, pate’rnus, roma’nus, μόνιμη κατάσταση ή κάτι απόλυτο, όπως νεκρός, morta’lis κ.ά. Τα παραθετικά άλλοτε σχηματίζονται μονολεκτικά, όπως σοφώτερος, σοφώτατος, fo’rtior, forti’ssimus, και άλλοτε περιφραστικά, όπως μᾶλλον ἐπιμελής, μάλιστα ἐπιμελής, magis ido’neus, ma’xime ido’neus.

Από τις καταλήξεις των παραθετικών της ινδοευρωπαϊκής η ελληνική κράτησε και τις δύο με μικρές μεταβολές, όπως το -ios7 που έγινε -ιων και το -teros, -tmmos που έγινε -τερος, -τατος, ενώ η λατινική δεν κράτησε το -teros και κράτησε τις άλλες με μικρές μεταβολές, όπως το -ios που έγινε λόγω ρωτακισμού -ior8, ενώ στην αρχαία λατινική ήταν –ios8, και το -tmmos που έγινε -issimus ή -simus και με αφομοίωση -rimus ή -li-mus στα θέματα που τελείωναν σε -r ή -l. Η Σανσκριτική9 διαμόρφωσε για το συγκριτικό την κατάληξη -tara και για τον υπερθετικό την κατάληξη -tama και η αρχαία Ιρλανδική10 τις καταλήξεις -iu, -em αντίστοιχα.

4.1.2. Το επίθετο της Νεοϊνδοευρωπαϊκής και τα παραθετικά του.

Το επίθετο της Νεοϊνδοευρωπαϊκής, όπως και το ουσιαστικό, δεν έχει καταλήξεις δηλωτικές γένους ή κλίσης ή αριθμού. Αποτελείται από γυμνό το θέμα της λέξης, προηγείται κανονικά του ουσιαστικού και κλίνεται με τα πτωτικά μόρια των ουσιαστικών of, te. Το ουσιαστικοποιημένο επίθετο μπορεί να παίρνει την κατάληξη -es του πληθυντικού. Διατηρεί τα παραθετικά της Ινδοευρωπαϊκής, τα οποία σχηματίζει μόνο μονολεκτικά με τα προσφύματα -ion, -ist, που παράγονται από τις αντίστοιχες καταλήξεις της Ινδοευρω-παϊκής11 -ios, -isto, και προστίθενται στο θέμα του επιθέτου, όπως mikr (μικρός), mikr-ion, mikr-ist. Αν η ιδιότητα που δηλώνει το επίθετο δεν επιδέχεται σύγκριση, το επίθετο δε σχηματίζει παραθετικά. Η κλίση όλων των επιθετών της Νεοϊνδοευρωπαϊκής και των παραθετικών τους φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.

ΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ ΤΗΣ ΝΕΟΪΝΔΟΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ & ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

ΑΡΘΡΟ ΕΠΙΘΕΤΟ

Ονομαστική / se sof ή sofion ή sofist

Γενική / of se sof ή sofion ή sofist

Δοτική / te se sof ή sofion ή sofist

Αιτιατική / se sof ή sofion ή sofist

Κλητική / o sof ή sofion ή sofist

4.2.1. Λεξιλόγιο.

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ / ΝΕΟΪΝΔΟΕΥΡΩΠΑΪΚΗ

ΛΕΞΗ - ΘΕΜΑ / ΛΕΞΗ - ΣΗΜΑΣΙΑ

πάρειμι - pares < πάρ-εσ-μεν / eg pares - είμαι παρών

ἄριστος < ἀγαθός - arist < agat agatist, / agat - άριστος, αγαθός

γι-γνώ-σκ-ω - gno / gno - γνωρίζω

ἐ-γί-γνω-σκ-ον - gnoba / gnoba - γνώριζα

σήμερον - semeron / semeron - σήμερα

γραμματικ-ή - grammatik / se grammatik - γραμματική

ἔρχ-ομαι - erh / erh - έρχομαι

ᾖα & ᾔειν - erhba / erhba - ερχὀμουνα

ῥῆμα < ῥήματ-ος - remat / se remat - ρήμα

κλίν-ω - klin / klin, eg - κλίνω

κλινῶ - klinso / klinso, eg - θα κλίνω

καλῶς - kalos / kalos, kale - καλά

συν-τί-θη-μι - sunte / sunte, eg - συνθέτω

παράδειγμα - paradeigmat / se paradeigmat - παράδειγμα

μεταφράζω - metafraz / metafraz, eg - μεταφράζω

μετάφρασις - metafrase / se metafrase - μετάφραση

γλῶσσα - gloss / se gloss - γλώσσα

κάθημαι - kate / kate, eg - κάθομαι

δισκοθήκη - diskotek / / se diskotek - ντισκοτέκ

χορεύ-ω - horeu / horeu, eg - χορεύ-ω

οἶκος - oik / se oik - σπίτι

νύξ - nukt / se nukt - νύχτα

κοιμά-ω, κοιμῶμαι - koima koima, / koimaor, eg - κοιμίζω, κοιμάμαι

βέβαι-ος - bebai / se bebai - βέβαιος

αὔριον - aurion / aurion - αύριο

ἡμέρα - emer / se emer - ημέρα

ἑορτή - eort / se eort - γιορτή

εὖγε - euge / euge - μπράβο

ἕδρα - edr / se edr - έδρα, θρανίο

κώδων<κώδων-ος - kodon / se kodon - κουδούνι

αὐλή - aul / se aul - αυλή

4.2. 2. Κείμενο.

ΑΡΧΑΙΟ ΛΑΤΙΝΙΚΟ

Praeceptor: Georgiou Petrus. Discipulus: Adsum (παρών), optime magi’ster. Praeceptor: Scisne (ξέρεις) quid hodie (σήμερα) habea’mus (έχουμε, υποτακτική)? Discipulus: Gramma’tica, de multis verbis latinis (για τα ρήματα), magi’ster. Praeceptor: Veni et scribe (γράψε) in minore ta’bula te’mpora (τους χρόνους) verbi “vi’deo”! Discipulus: Vi’deo, vidi, visum, vide’re. Praeceptor: Decli’na (κλίνε) nunc verbum «vide’bam»! Discipulus: Vide’bam, vide’bas, vide’bat, videba’mus, videba’tis, vide’bant. Praeceptor: Bene. Co’mpone (σύνθεσε) nunc bonum exe’mplum aliquod cum verbo “vide’bas”! Discipulus: Non vide’bas carum magi’strum sede’ntem (να κάθεται) in sede (έδρα, θέση) sua. Praeceptor: Bene. Nunc transfer (μετάφρασε) id in li’ngua nostra (γλώσσα μας)! Discipulus: Δεν είδες το δάσκαλο να κάθεται στην έδρα. Praeceptor: Ubi ibis ho’die (που θα πας σήμερα)? Discipulus: In magnam discothe’cam, ad salta’ndum (για χορό), magister. Praeceptor: Nonne domi nocte do’rmies (δε θα κοιμηθείς σπίτι τη νύχτα)? Discipulus: Certi’ssime, magister, cras (αύριο) festus dies (γιορτή) est. Praeceptor: Euge! I nunc in sedi’le (θρανίο) tuum! Discipulus: Vale! Praeceptor: Vale tu quoque! Discipuli: Tintina’bulum, tintina’bulum, magi’ster. Praeceptor: Bene, ite in a’uleam!

ΝΕΟΪΝΔΟΕΥΡΩΠΑΪΚΟ

Kateget: Georgiou Petros. Matet: Eg pares, o agatist didaskal. Kateget: Tu gno ton ge un nos eh semeron? Matet: Grammatik, o didaskal, peri poll latinik remates. Kateget: Age tu erh ke tu graf eis se mikrion pinak se hrones of se remat «vi’deo»! Matet: Vi’deo, vidi, visum, vide’re, o didaskal. Kateget: Age tu klin nun se remat «vide’bam»! Matet: Vide’bam, vide’bas, vide’bat, videba’mus, videba’’tis, vide’bant. Kateget: Kalos. Age tu sunte nun ene agat paradeigmat sun se remat «vide’bas»! Matet: Tu u oraba se agapet (ἀγαπητός) didaskal na he kate (ή kateont) epi seon edr. Kateget: Eien!

Age tu metafraz nun toton eis se emeteron gloss! Matet: Non vide’bas carum magi’strum sede’ntem in sede sua. Kateget: Pu un tu iso semeron? Matet: Eis ene megal diskotek, o didaskal, ina eg horeu. Kateget: Tu un u koimaorso in se oik per (κατά τη διάρκεια) toton nukt? Matet: Bebaiiste, o didaskal, eortik (γιορταστική) emer es aurion. Kateget: Euge! Age tu i eis teon edr! Matet: Age tu ugian! Kateget: Age ke tu ugian! Matetes: Kodon, kodon, o didaskal! Kateget: Eien! Age vos i eis se aul!

4.2.3. Σχόλια.

pares, gno, eh, age tu erh, age tu graf, age tu klin, age tu sunte: είμαι παρών, γνωρίζεις, έχουμε, έλα, γράφε, κλίνε, σύνθεσε, ρήματα της κύριας πρότασης,της ευθείας ερώτησης, της πλάγιας ερώτησης, που είναι αντικείμενο στην ευθεία ερώτηση, και των τεσσάρων κύριων προτάσεων, agatist: άριστε, επιθετικός προσδιορισμός, ton ge: τι, αντικείμενο, semeron: σήμερα, επιρρηματικός προσδιορισμός χρόνου, peri remates:για τα ρήματα, εμπρόθετος της αναφοράς, poll, latinik: πολλά, λατινικά, επιθετικοί προσδιορισμοί, eis se mikrion pinak: στο μικρότερο πίνακα, se hrones: τους χρόνους, αντικείμενο, of se remat: του ρήματος, γενική κτητική, nun: τώρα, επιρρηματικός χρόνου, se remat: το ρήμα, αντικείμενο, kalos: καλῶς, καλά, επιρρηματικός τρόπου, ene agat paradeigmat: ένα καλό παράδειγμα, αντικείμενο, sun se remat: με το ρήμα, εμπρόθετος μέσου.

tu u oraba, na he kate, age tu metafraz, tu iso, ina eg horeu: δεν έβλεπες, να κάθεται, μετάφραζε, θα είσαι, να χορεύω, ρήματα της κύριας πρότασης, της βουλητικής που είναι αντικείμενο στην κύρια, της κύριας, της ευθείας ερώτησης και της δευτερεύουσας τελικής, se agapet (ἀγαπητός) didaskal: τον αγαπητό δάσκαλο, αντικείμενο, epi seon edr: στην έδρα του, εμπρόθετος προσδιορισμός στάσης σε τόπο, eien: καλά, toton: αυτό, αντικείμενο, eis se emeteron gloss: στη δική μας γλώσσα, eis ene megal diskotek: σε μία μεγάλη δισκοτέκ, εμπρόθετος προσδιορισμός τόπου.

u tu koimaorso, es, age tu i, age tu ugian, age vos i: δε θα κοιμηθείς, είναι, πήγαινε, γειά σου, πηγαίνετε, ρήματα της ευθείας ερώτησης και των πέντε κύριων προτάσεων, in se oik: στο σπίτι, εμπρόθετος προσδιορισμός στάσης σε τόπο, per toton nukt: αυτή τη νύχτα, εμπρόθετος χρόνου, bebaiiste: βεβαιότατα, επιρρηματικός τρόπου, eortik emer: γιορταστική ημέρα, υποκείμενο, eis teon edr, eis se aul: στο θρανίο σου, στην αυλή, εμπρόθετοι προσδιορισμοί κίνησης σε τόπο.

4.3. Ασκήσεις.

4.3.1. Γράψε δίπλα στις αρχαίες ελληνικές λέξεις τις αντίστοιχες λέξεις της Νεοϊνδοευρωπαϊκής:

ΑΡΧ. ΕΛΛ. ΛΕΞΗ / ΝΕΟΪΝΔ. ΛΕΞΗ

κατεργάζ-ομαι eg katergaz

πίν-ω

κατοικέ-ω

πίστις, πίστε-ως

καταψύχ-ω

πιστ-ός

κατηγορί-α

ὑπεροπλί-α

καταφλέγ-ω

ὑπεροψί-α

ὅλμ-ος

ὑπερπηδά-ω

ὁλόκληρ-ος

βαλβίς, βαλβίδ-ος

ὁμαλ-ός

βάλλω < βάλ-j-ω

4.3.2. Γράψε δίπλα στις λέξεις της Νεοϊνδοευρωπαϊκής τις αντίστοιχες αρ-χαίες ελληνικές λέξεις:

ΝΕΟΪΝΔ. ΛΕΞΗ / ΑΡΧ. ΕΛΛ. ΛΕΞΗ

anabio ρ.

epises επίρ.

agatoerg ὁ

episagmat τὸ

aboetet ὁ

episkeuaz ρ.

agast ὁ

epipolai ὁ

agan επίρ.

episitise ἡ

epiorke ρ.

epistem ἡ

epipes ρ.

episkop ὁ

epirip ρ.

parangelmat τὸ

4.3.3. Συμπλήρωσε τους τύπους που λείπουν στον παρακάτω πίνακα:

Ονομαστική / ........................

Γενική / of se megal

Δοτική / ........................

Αιτιατική / .........................

Κλητική / .........................

4.3.4. Ανάλυσε γραμματικά και συντακτικά τις παρακάτω περιόδους:

Se basilei (η βασιλεία) of se Kuros in se Asia essa megalist ke kalist (καλός). Hon esso katadel (κατάδηλον), oti tatad es geloi (γελοία). Ean οtο (τις) leg oti se Filippos esba fober, he leg aletes (αληθή) pragmates. In se men (μην) marti (Μάρτιο) se arh of se ear es. In se men dekembri se arh of se heimon es. In se heimon poll antropes upofer ek puret (πυρετός) ke beh (βήχας). Poll arhai andres ehba taumast pneumat. In se enfuli polem se polites poleme sun se polites. Hannibal, ene andr gennai ke agri, prohoreba enik (πρώτος) eis se mah. Tu eh mikr somat ala megal psuh. Eg boul na eg pin olig kafe. Age tu do duo orai biblies te eg. Se bi (βίος) aneu (άνευ, χωρίς) eortes es se od aneu ksenodohei. Teo pater es megal ke poll. Age u tu pseudor ala age tu aleteu (αλήθευε)! Ina ton un (γιατί) tu eh megal kom (μαλλιά) ke megal pogon (γενιάδα)? Ton ge un tu boul na tu gen (γίγνομαι < γι-γέν-ομαι), ote tu genso of duodeka hrones?

4.3.5. Σχημάτισε περιόδους με τις λέξεις:

1. nos, pares, o, agat, didaskal, ke, eh, poll, bibli.

2. to, of, vos, gno, se matemat, on, nos, ehba, prohtes.

3. age, vos, graf, se, remat, es, se, pinak, o, matet.

4. hes, grafin, nun, se, hron, of, se, remat, «klin».

5. eg, non, duna, na, sunte, ene, paradeigmat, agat.

6. has, orabin, se, didaskal, na, he, didask, se, stori.

7. as, nos, nun, pin, olig, kafe, in, se, oik.

8. hes, boul, na, horeu, in, agat, diskotek.

9. eg, u, koimaorso, in, se, oik semeron.

10. age, vos, i, eis, umeteron, oik, ke, graf, se, matemates.

4.3.6. Μετάφρασε στη Νεοϊνδοευρωπαϊκή τις περιόδους:

1. Ο Κύρος υπήρξε καλός και μεγάλος βασιλιάς της Περσίας.

2. Αν αγαπάς τα παιδιά να τους δίνεις δώρα πολλά.

3. Το μήνα Απρίλιο γιορτάζουμε το Πάσχα.

4. Ο Ιούνιος είναι η αρχή του καλοκαιριού και ο Σεπτέμβριος του φθινοπώρου.

5. Το χειμώνα υποφέρουμε από πολλές ασθένειες.

6. Θα έλθω στο σχολείο στις 15 (eis se dekapente) του Μάη.

7. Θα έλθω στο σπίτι την 15η (eis se dekapenteik) του Μάη.

8. Δεν είναι καλό να λες ψέματα, φίλε.

9. Γιατί έχεις μεγάλα μαλλιά και μικρό πνεύμα;

10. Θέλω να γίνω γιατρός όταν μεγαλώσω.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ Νεοϊνδοευρωπαϊκή Μάθημα 5