Πληροφοριακή Παιδεία

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ

Πληροφοριακή Παιδεία: ένα σύνολο ικανοτήτων που απαιτούν από τα άτομα να «αναγνωρίζουν πότε χρειάζεται η πληροφορία και να μπορούν να την εντοπίζουν, αξιολογούν και χρησιμοποιούν αποτελεσματικά.» (American Library Association, 1989)

Αυτές διακρίνονται στην:

• Δημιουργικότητα (ικανότητα να παίρνω αποφάσεις, να επιλύω προβλήματα)
• Κρίση (ικανότητα να παράγω τεκμηριωμένη άποψη για την αξία και την χρησιμότητα θεωριών ή γεγονότων, να εφευρίσκω επιχειρήματα, να διατυπώνω ερωτήσεις, να παίρνω αποφάσεις βασιζόμενος στην ανατροφοδότηση – feedback)
• Σύγκριση (ορίζω ομοιότητες-διαφορές και καταλήγω στο προτιμότερο, αιτιολογώ την απόφασή μου)
• Αντιπαράθεση (ξεφεύγοντας από προσωπικές προκαταλήψεις μεταφέρω μία αντίθετη άποψη απέναντι στην ήδη υπάρχουσα και προβάλλω τις διαφορές τους)
• Περιγραφή (δίνω αναλυτική εικόνα ενός θέματος, επεξηγώ ένα γεγονός χρησιμοποιώντας την παρατηρητικότητά μου)
• Ερμηνεία (εξηγώ ένα ζήτημα ή γεγονός εκθέτοντας τους παράγοντες και τις αιτίες που το προκάλεσαν)
• Ανάλυση (παρουσιάζω ένα γεγονός και το επεξηγώ αναδεικνύοντας όλες τις διαστάσεις του, τις πτυχές του και τις προοπτικές του)
• Αξιολόγηση (ελέγχω την αξία, την αποτελεσματικότητα, την εγκυρότητα των πληροφοριών βάσει εσωτερικών και εξωτερικών κριτηρίων)
• Έλεγχος (εξετάζω κατά πόσο τα κριτήρια και οι πληροφορίες ανταποκρίνονται στο υπό εξέταση θέμα)
• Αμφισβήτηση (αναλύω και αμφισβητώ ένα θέμα
• Παρατήρηση (εντοπίζω τις διαστάσεις ενός ζητήματος συνδέοντάς το με το γενικότερο περιβάλλον)
• Παρουσίαση (παρουσιάζω και αποδίδω τα πορίσματά μου με ενδιαφέροντα τρόπο και λογική συνοχή. Η δεξιότητα προφορικής έκφρασης προηγείται της γραπτής)

Γιατί είναι σημαντική

Βιβλιοθήκη:στα ίχνη της πληροφορίας

Στη σημερινή Κοινωνία της Πληροφορίας ή Εποχή της Πληροφορίας, που οι τεχνολογία και η παγκοσμιοποιημένη οικονομία έχει μεταβάλει το μέγεθος και την ταχύτητα της πληροφόρησης, είναι εξαιρετικά σημαντικό να μπορεί ο καθένας να αναζητήσει, ανακτήσει και χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά πληροφορίες τόσο στην εργασία, την εκπαίδευση όσο και την προσωπική ζωή.

Μέσα σ’ αυτό το νέο δυναμικό πλαίσιο όπου ο μαθητής, ο φοιτητής και ο εργαζόμενος εμπλέκεται ενεργητικά σε μία κοινωνική διαδικασία διαλόγου, καθώς κατασκευάζει προσωπικά τη γνώση που τον ενδιαφέρει, όλα τα πλαίσια καθορισμού της έννοιας και του περιεχομένου, των στόχων και των μοντέλων εφαρμογής της «πληροφοριακής παιδείας» ή «μετατυπογραφικού γραμματισμού» ή i-skills (JISC)ή Digital Information Fluency (DIF) όπως αυτά διατυπώνονται από την CILIP (Chartered Institute of Library and Information Professionals), την SCONUL (Society of College, National, and University Libraries) στους Επτά Πυλώνες IL (1999), την ACRL (Association of College & Research Libraries), το ANZIIL (Australian and New Zealand Institute for Information Literacy), την Διακήρυξη της Πράγας (2003) και εκείνη της Αλεξάνδρειας (2005) για την Δια βίου Μάθηση συμφωνούν ότι η IL αποτελεί το θεμέλιο της μαθησιακής διαδικασίας και της Δια βίου Μάθησης και την ανάγουν σε βασικό ανθρώπινο δικαίωμα στον ψηφιακό κόσμο.

Γιατί Πληροφοριακή Παιδεία κυρίως στο Γυμνάσιο

Μετά την κατάκτηση βασικών εννοιών και την απόκτηση της βασικής ικανότητας αναγωγής των δεδομένων των αισθήσεων στην περιοχή της αφηρημένης σκέψης καθώς και της ικανότητας ορθής χρήσης του γραπτού και προφορικού λόγου που λαμβάνει χώρα στο Δημοτικό, μετά τη συσσώρευση στοιχειωδών ακαδημαϊκών γνώσεων και γνωστικών και τεχνολογικών δεξιοτήτων που καθιστούν την καλλιέργεια ικανοτήτων αυτόνομης έρευνας ή αυτονόμησης στην έρευνα εφικτή στα πλαίσια της νέας σχολικής πραγματικότητας της κοινωνίας της πληροφορίας.το πρώτο στάδιο της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης προβάλλεται ως το καταλληλότερο διάστημα για τον συνδυασμό της γνώσης, για την αναζήτηση λύσεων με συλλογική προσπάθεια και δημιουργικό διάλογο. Ήδη η βασική πρώτη εξοικείωσή τους με τις νέες τεχνολογίες και η ήδη αποκτηθείσα γνώση θα αποτελέσουν σημείο εκκίνησης για την καλλιέργεια των δεξιοτήτων εκείνων που οδηγούν στην δημιουργία πρωτότυπων ιδεών και σύνθεση πρωτότυπων έργων.

Η Πληροφοριακή Παιδεία στον κόσμο-Σύντομη Ανασκόπηση

Ξεκινώντας την εξέταση της εξέλιξης της Πληροφοριακής Παιδείας από τις ΗΠΑ με την ίδρυση του εθνικού συμβουλίου πληροφοριακής παιδείας (National Forum on Information Literacy) το 1989 και ανάλογες εξελίξεις σε Αυστραλία, Καναδά, Ιαπωνία και Νέα Ζηλανδία καθώς και άλλες χώρες διαπιστώνουμε ότι και στην Γηραιά Ήπειρο η ενασχόληση με το ζήτημα του Πληροφοριακού Γραμματισμού ακολούθησε ανάλογη πορεία αφού πέρασε π.χ. στην Μεγ. Βρετανία και Σκανδιναβία από ένα πρώιμο στάδιο βιβλιογραφικής εκπαίδευσης και χρήσης της Βιβλιοθήκης ήδη την δεκαετία του ΄70, για να καταλήξει στην διαθεματική προσέγγιση της γνώσης με την βοήθεια των νέων τεχνολογιών (ήδη από τις αρχές του ΄90) όπου ο καθηγητής δεν «παραδίδει πια την ύλη» αλλά λειτουργεί ως υποστηρικτής και μέντορας γεγονός που βρήκε την θερμή ανταπόκριση των γονέων.

Καθώς τα πορίσματα έρευνας που διεξήγαγε το Glasgow Caledonian University κατέδειξαν το πρόβλημα της ελλιπούς πληροφοριακής κατάρτισης των μαθητών που εισάγονταν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, η οποία και θα παρέμενε για αρκετούς από αυτούς στο ίδιο φτωχό επίπεδο και κατά την αποφοίτησή τους, αναδεικνύοντας την IL στο θεμελιώδους σημασίας σύνδεσμο των μαθητών με τον κόσμο τόσο της ανώτερης και ανώτατης εκπαίδευσης όσο και με την αγορά εργασίας , προβλήθηκε πλέον επιτακτική η ανάγκη εκπόνησης ενός πλαισίου ενσωμάτωσης της πληροφοριακής παιδείας στα σχολεία χρησιμοποιώντας ως άξονα αναφοράς μοντέλα όπως αυτό των Επτά Πυλώνων (Ανώτερη Εκπαίδευση) του Inquiry Model (Sheingold 1986), Big6 (Eisenberg and Berkowitz 1990), React (Stripling and Pitts 1988), Pathways to Knowledge (Pappas and Tepe 1997) και Ι-Search (Joyce and Tallman 1997)μεταξύ των οποίων μελετητές όπως οι Eisenberg και Brown(1992) θεωρούν ότι υπάρχουν περισσότερες ομοιότητες παρά διαφορές

Η πληροφορία δεν είναι γνώση, αν δεν αναλυθεί, αν δεν γίνει αντικείμενο κριτικής και αν δεν ενσωματωθεί σε ευρύτερο σύνολο.(Μαριόλης)

Τόσο οι Επτά Πυλώνες SCONUL όσο και το αμερικανικό πρότυπο The Big Six καθώς και οι εννέα πληροφοριακές δεξιότητες του State University of New York επικεντρώθηκαν στην κατανόηση

1. της ανάγκης για πληροφορία
2. των διαθέσιμων πηγών
3. της ανάγκης αξιολόγησης και κριτικής των αποτελεσμάτων αναζήτησης
4. των τρόπων οργάνωσης και επεξεργασίας των πληροφοριών
5. του τρόπου δημοσίευσης και διάδοσης της γνώσης
6. των ηθικών, νομικών και κοινωνικοπολιτικών παραμέτρων της πληροφορίας και των τεχνολογιών της

Στην Ελληνική Πραγματικότητα, όπως παρατηρούν οι συντάκτες ανακοίνωσης(Αναστασιάδου Α.) στο 4ο Συνέδριο ΤΠΕ στην Εκπαίδευση, αναφερόμενες στην έρευνα του Νικητάκη (2004), «έχει γίνει πλέον αντιληπτό ότι οι ελληνικές ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες αρχίζουν να προσαρμόζονται στις απαιτήσεις των συνθηκών της ψηφιακής εποχής, εισάγοντας στις υπηρεσίες τους προγράμματα πληροφοριακής παιδείας με πρώτο στόχο την ανάδειξη ανεξάρτητων χρηστών υπηρεσιών βιβλιοθήκης.» Βέβαια όπως κανείς μπορεί να διαπιστώσει οι περισσότερες πρωτοβουλίες ήρθαν με μεγάλη καθυστέρηση σε σχέση με τα διεθνή προγράμματα (Κολλέγιο Αθηνών 2003/4-Λάτσειο 2004/5). Επικεντρώνονται δε κυρίως στη χρήση εγκυκλοπαιδειών, καταγραφή βιβλιογραφίας και γενικής παρουσίασης και χρήσης των πηγών της Βιβλιοθήκης πάντοτε με την συνεργασία βιβλιοθηκονόμων και εκπαιδευτικών. Αντιλαμβανόμενοι την αναγκαιότητα της ενημέρωσης των εκπαιδευτικών στα θέματα Πληροφοριακού Γραμματισμού ώστε να μπορέσουν με την σειρά τους να μεταλαμπαδεύσουν τις γνώσεις τους καθοδηγώντας με επιτυχία τους μαθητές στην ανεύρεση χρήσιμων, αξιοποιήσιμων και έγκυρων πληροφοριών, εκπονήθηκαν τα τελευταία χρόνια φιλόδοξα καινοτόμα για την ελληνική εκπαιδευτική κοινότητα πιλοτικά προγράμματα τόσο για μαθητές όσο και καθηγητές όπως του Ιδρύματος Ευγενίδου και του Goethe Institut και έγιναν πολυάριθμες εισηγήσεις για την εισαγωγή της πληροφοριακής παιδείας στο Αναλυτικό Πρόγραμμα και την αναγωγή των Βιβλιοθηκών σε καθοριστικό συντελεστή της διαμόρφωσης πολιτών ικανών να ανταποκριθούν στις ολοένα αυξανόμενες απαιτήσεις της Κοινωνίας της Πληροφορίας.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΕΝΟΣ

Πληροφοριακά Γραμματισμένος είναι εκείνος που

• Γνωρίζει την έκταση της αναγκαίας πληροφορίας
• Προσεγγίζει την αναγκαία πληροφορία αποδοτικά και αποτελεσματικά
• Αξιολογεί την πληροφορία και τις πηγές της
• Ενσωματώνει την επιλεγμένη πληροφορία στην γνωστική του βάση
• Χρησιμοποιεί την πληροφορία αποτελεσματικά για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων
• Κατανοεί τις οικονομικές, νομικές και κοινωνικές πτυχές της χρήσης της πληροφορίας
• Προσεγγίζει την πληροφορία και την χρησιμοποιεί ηθικά, δεοντολογικά και νόμιμα.

Οι Πληροφοριακά γραμματισμένοι είναι εκείνοι που έχουν μάθει πώς να μαθαίνουν

ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

• Βασική Παιδεία (Basic Literacy)Ανάγνωση-γραφή
• Βιβλιοθηκονομική Παιδεία (Library Literacy)

Αποτελεσματική χρήση πηγών βιβλιοθήκης

• Παιδεία Μέσων (Media Literacy)(Andersen B.1996)

Κατανόηση της διαφοράς ειδών μέσων επικοινωνίας και του ρόλου τους, κατάκτηση των δεξιοτήτων που οδηγούν στην κριτική θεώρησή τους, διερεύνηση των σκοπών και των επιδιώξεών τους

• Τεχνολογική Παιδεία (Technology Literacy)

Απόκτηση δεξιοτήτων σε διάφορα είδη λογισμικού-αξιοποίησης τεχνολογικών μέσων

• Οπτική Παιδεία (Visual Literacy)

Εξέταση με κριτική ματιά των οπτικοακουστικών μέσων

Διαβαθμίσεις Πληροφοριακής Παιδείας από το Δημοτικό έως την Ανώτερη Εκπαίδευση

• Στο Επίπεδο Προετοιμασίας
  Από τις προκαθορισμένες από τον καθηγητή κατευθυντήριες ερωτήσεις (motivators) – στον καταιγισμό ιδεών (brainstorming)
• Στο Επίπεδο Αναζήτησης
  Από την απλή έρευνα στις μηχανές αναζήτησης στη σύνθετη με χρήση τελεστών Boolean
• Στο Επίπεδο της Παρουσίασης
  Από την απλή λιτή έντυπη παρουσίαση στην εξοικείωση με την ποικιλία επιλογών μέσων παρουσίασης και τα εξελικτικά στάδια επιμέλειας, διόρθωσης και τελικής μορφοποίησης της εργασίας.
• Στο Επίπεδο της Αξιολόγησης
  Από τις υποκειμενικές κρίσεις των μαθητών σχετικά με τα ελκυστικά και ενδιαφέροντα σημεία της εργασίας και την ποιότητα απόδοσής τους στην καθιέρωση και διατύπωση (με τη βοήθεια του διδάσκοντα) σαφών κριτηρίων.

Σταδιακά οι μαθητές στο Γυμνάσιο θα μυηθούν

• • στην χρήση λέξεων-κλειδιών
  • στην καταγραφή των βιβλιογραφικών πηγών
  • στην χρήση πιο εκλεπτυσμένων ή καταλληλότερων και πιο σύγχρονων ή μεγαλύτερης αμεσότητας και ενδιαφέροντος μέσων
  • στην κατανόηση του βαθμού βαρύτητας, αξιοπιστίας, ποιότητας των διαφόρων πηγών και την χρήση κριτηρίων αξιολόγησής τους
  • στην δεοντολογική, ηθική και νόμιμη χρήση της πληροφορίας
  • στην αυτόνομη και ανεξάρτητη έρευνα ή με όσο το δυνατόν λιγότερη καθοδήγηση
  • στην δημιουργία νέας πρωτότυπης γνώσης

Πληροφοριακή Παιδεία και Ανάπτυξη Δημιουργικής Σκέψης

Η Πληροφοριακή Παιδεία συνδέεται άρρηκτα με:

Πληροφοριακή Παιδεία και Δια Βίου Μάθηση

• την ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΗ ΑΦΟΜΟΙΩΣΗ ΤΟ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΥ ΑΓΑΘΟΥ δηλαδή την καλλιέργεια, πέρα από την κατανόηση και την παρατήρηση και διατήρηση των γνώσεων, της συγκλίνουσας και αποκλίνουσας νόησης (Η αποκλίνουσα νόηση είναι η ποσότητα και πρωτοτυπία των ιδεών- είναι ο πυρήνας της δημιουργικότητας, εφευρετικότητας και πρωτοτυπίας του μαθητή).

• τη «ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ» (Παμουκτσόγλου Ι.2006)δηλαδή τη διαρκή εκπαίδευση ή την προετοιμασία για να μαθαίνουμε διαρκώς… Η Τρίτη χιλιετία εκτιμάται ότι θα χαρακτηρίζεται από καινοτόμους τρόπους επικοινωνίας με την υποστήριξη καινοφανών μορφών διάδοσης, οργάνωσης, συγκέντρωσης της γνώσης και των πληροφοριών…Για το λόγο αυτό η εκπαίδευση οφείλει να ανταποκριθεί:
  • Στην αποτελεσματική προσέγγισης της διαρκώς εξελισσόμενης γνώσης
  • Στην καταγραφή και τον εντοπισμό κριτηρίων ποιοτικής αξιολόγησής της, εκπαιδεύοντας έτσι τους πολίτες να βρίσκουν το δρόμο τους μέσα στον καταιγισμό σημαντικών ή εφήμερων πληροφοριών για την ασφαλή διαβίωσή τους

• τη ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ – ΟΜΑΔΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ με στόχο τη διασύνδεση των γνωστικών αντικειμένων, την προβολή της διαθεματικότητας της σχολικής πράξης, την αποτελεσματική χρήση της τεχνολογίας, την ενιαιοποίηση της γνώσης και την πολυμέρεια της μάθησης σ’ ένα περιβάλλον όπου διαφάνειες, πολυμέσα, σχολικά περιοδικά υποκινούν τη δημιουργικότητα, την συνεργασία, το ενδιαφέρον, τη συμμετοχή και την προσοχή των μαθητών.

• την ΑΥΤΟΚΑΘΟΔΗΓΟΥΜΕΝΗ ΜΑΘΗΣΗ (Self-Directed Learning)

Εντοπισμός Πληροφοριακού Υλικού

Για να γίνουμε πιο συνειδητοποιημένοι «καταναλωτές πληροφορίας» πρέπει να μάθουμε που βρίσκονται οι πληροφορίες, σε ποια μορφή, πώς μπορούμε να τις προσεγγίσουμε και με ποιες προϋποθέσεις,τα μέσα και τους ειδικούς που μπορούν να μας συμβουλέψουν στην αναζήτησή μας, τα κριτήρια και τις μεθόδους καταγραφής , αξιολόγησης και αξιοποίησής τους αλλά και τους τρόπους παρουσίασης του αποτελέσματός της επεξεργασίας τους.

Η Βιβλιοθήκη

Το πρώτο περιβάλλον έγκυρης πληροφόρησης που γνωρίζει ο μαθητής πέρα από την σχολική αίθουσα είναι ο χώρος της σχολικής ή τοπικής βιβλιοθήκης.

Αν δεν μάθουμε τον τρόπο που οργανώνεται η πληροφορία στη βιβλιοθήκη,δεν θα είναι καθόλου εύκολο ούτε να εντοπίσουμε το υλικό που μας ενδιαφέρει ούτε να το προσεγγίσουμε και να το αξιοποιήσουμε.

Σήμερα, στις σχολικές και δημοτικές βιβλιοθήκες μπορούμε να βρούμε βιβλία, περιοδικά, ψηφιακές συλλογές φωτογραφιών, ημερολόγια, καταγεγραμμένες προφορικές μαρτυρίες, εφημερίδες, ντοκυμαντέρ, οδηγούς, στατιστικά στοιχεία, ηλεκτρονικές πηγές.

Eίτε πρόκειται για κάρτες είτε για ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων μπορούμε να βρούμε εύκολα από τον τίτλο ή το θέμα, το συγγραφέα/δημιουργό και το υλικό στη βιβλιοθήκη.

Δεν θα ήταν καθόλου πρακτικό ένα βιβλίο του ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ να βρίσκεται μεταξύ ενός οδηγού Διακοπών και ενός εγχειριδίου βιολογίας.

Γι’ αυτό το λόγο οι βιβλιοθήκες τοποθετούν αριθμούς στα βιβλία ανάλογα με το αντικείμενο ή την επιστήμη που πραγματεύονται σε μια διαδικασία που ονομάζεται ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ.

ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ DEWEY (Ντιούι) που χρησιμοποιείται στις περισσότερες βιβλιοθήκες δίνει έναν ταξιθετικό (call number) αριθμό σε κάθε βιβλίο που δεν είναι τίποτε άλλο από μια μοναδική διεύθυνση στο ράφι της βιβλιοθήκης.

Έχει το σύστημα DEWEY χωρίσει τη γνώση σε 10 κύριες κατηγορίες:

000 Γενική Γνώση (Λεξικά-Εγκυκλοπαίδειες
100 Φιλοσοφία
200 Θρησκεία
300 Κοινωνικές Επιστήμες
400 Γλώσσα
500 Επιστήμη (Μαθηματικά)
600 Τεχνολογία
700 Τέχνες
800 Λογοτεχνία
900 Γεωγραφία / Ιστορία

Υπηρεσίες Εξυπηρέτησης

Οι Βιβλιοθήκες και τα Αρχειοστάσια παρέχουν με τη μορφή

Τοπική Βιβλιοθήκη

1. είτε ενημερωτικών φυλλαδίων
2. είτε online

τη βασική πληροφόρηση για τις παρεχόμενες υπηρεσίες τους, τις συλλογές και τους κανόνες που αφορούν στην διεξαγωγή της έρευνας καθώς και άλλες πρακτικές οδηγίες και πληροφορίες για τις ώρες λειτουργίας, την πρόσβαση , τις συγκοινωνίες, τις δυνατότητες στάθμευσης και τις υπηρεσίες προς ΑΜΕΑ.

Το Αναγνωστήριο είναι σχεδιασμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να συμβάλλει στην αυτοσυγκέντρωση του ερευνητή και διευκολύνει την εξυπηρέτησή του.

Η ενημερωτική συνέντευξη είναι η αρχική επαφή του ερευνητή με τη βιβλιοθήκη κατά την οποία ο Βιβλιοθηκονόμος συγκεντρώνει τις απαραίτητες πληροφορίες για το θέμα που απασχολεί τον ερευνητή και τους σκοπούς της έρευνας, το υλικό που αναζητά και τις προθεσμίες για την ολοκλήρωση του project.

Είναι σημαντικότατη για την επιτυχημένη συνεργασία του επισκέπτη και του Υπεύθυνου Πληροφόρησης καθώς και την τελική επιτυχία της έρευνας.

Υπάρχει επίσης δυνατότητα Αίτησης Πληροφοριών μέσω Ταχυδρομείου ή τηλεφώνου.

Εκπαίδευση Χρηστών

Καθώς λίγοι είναι εξοικειωμένοι με τη λειτουργία, τους σκοπούς και τις υπηρεσίες των Βιβλιοθηκών και των Αρχείων, επιτακτική καθίσταται η ανάγκη ενεργοποίησης από τους Επιστήμονες της Πληροφόρησης προγραμμάτων ενημέρωσης του κοινού μέσω:

1. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΏΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ καλά σχεδιασμένων που ενθαρρύνουν το ενδιαφέρον, τον ενθουσιασμό και την επαφή του κοινού με πρωτογενείς πηγές
2. ΕΚΔΟΣΕΩΝ (ενημερωτικά έντυπα, FAQ, εκθέσεις, κατάλογοι δημοφιλών πηγών για συγκεκριμένα θέματα, νέες προσκτήσεις )
3. ΣΕΜΙΝΑΡΙΩΝ –OPEN DAYS –ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΧΡΗΣΤΩΝ με σκοπό οι εκπαιδευτές και Επιστήμονες της Πληροφόρησης να μεταμορφώσουν τους νέους χρήστες σε ερευνητές με αυτοπεποίθηση και ικανότητες σε μικρό χρόνο. Πρόκειται συνήθως για ολιγομελή τμήματα που συνέρχονται στο χώρο του αναγνωστηρίου και με χρήση βοηθημάτων αυτό-διδασκαλίας στοχεύεται σε πρώτο βαθμό η εξοικίωσή τους με τα εργαλεία έρευνας και τον εξοπλισμό. Σε δεύτερο βαθμό αναλύονται τεχνικές έρευνας και προτείνονται ενδεικτικά πηγές (μονογραφίες, εφημερίδες, άτλαντες κ.ά) για δημοφιλή ερευνητικά πεδία π.χ. ιστορία, γενεαλογία. Συχνά επιστρατεύονται παρουσιάσεις – προβολές οπτικού προγράμματος και δίνονται οδηγίες καλής μεταχείρισης των τεκμηρίων που θα μεταμορφώσουν έναν νέο επισκέπτη σε παραγωγικό ερευνητή και θα ενισχύσουν την αποτελεσματικότητα των ίδιων των υπηρεσιών τους.

Οι σπουδαστές / μαθητές αποτελούν πάντα μια από τις πιο σημαντικές ομάδες επισκεπτών των Βιβλιοθηκών και των Αρχείων.

Πάντα τα πρώτα εξαιρετικά εργαστήρια αποτελούν τα ερευνητικά προγράμματα για την τοπική ιστορία ή την γενεαλογία. Σ΄ αυτό το σημείο η εξοικείωση των διδασκόντων με τις συλλογές, τις μεθόδους εντοπισμού και αξιοποίησης υλικού καθώς και η οργάνωση εργαστηρίων και ο σχεδιασμός προγραμμάτων για τη χρήση του υλικού στη διδασκαλία είναι πρώτα ευθύνη των Επιστημόνων της Πληροφόρησης πάντα όμως σε συνεργασία με εκπαιδευτικούς οι οποίοι και είναι εκείνοι που τελικά θα προσδιορίσουν το αντικείμενο και το επίπεδο των ερευνητικών μαθητικών δραστηριοτήτων καθώς και την αξιοποίηση των προϊόντων της εργασίας των μαθητών (έκδοση συλλογικού τόμου με τις καλύτερες ερευνητικές προσπάθειες, επιβράβευση, διοργάνωση παρουσίασης των εργασιών σε τοπικούς φορείς κ.ά).

Εθελοντισμός

Η συμμετοχή σε προγράμματα εθελοντισμού αποτελεί πηγή ζωής για τις Βιβλιοθήκες και τα Αρχεία, ένα ακόμη μέσο για την εξοικίωση των νέων με τις πηγές και καλύπτει ένα πολύ ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων στην

1. Εξυπηρέτηση (ταξιθέτηση, φωτοτύπηση, επανατοποθέτηση εργαλείων έρευνας-υλικού)
2. Δημόσιες Σχέσεις (ξενάγηση στις εγκαταστάσεις –εκθέσεις, ενημέρωση καταλόγου αποδεκτών αλληλογραφίας, βοήθεια στην αποστολή αλληλογραφίας κλπ.)
3. Ταξινόμηση (δημιουργία ευρετηρίων εργαλείων έρευνας, προφορικής ιστορίας, βιβλιογραφίας)
4. Διατήρηση (καθαρισμός υλικού, πλαστικοποιήσεις, αντικατάσταση φακέλων-ετικετών)
5. Διοικητική Υποστήριξη (γραμματειακή βοήθεια, φωτοτυπίες, τηλέφωνα, δακτυλογράφηση κλπ.)

Νέες Μορφές Βιβλιοθηκών & Νέες Τάσεις στις Υπηρεσίες Πληροφόρησης

Η ανάπτυξη της υπολογιστικής τεχνολογίας και του Διαδικτύου επέφερε τεράστιες αλλαγές στη δομή και λειτουργία των Βιβλιοθηκών οι οποίες σε μια προσπάθεια προσαρμογής στα νέα δεδομένα διαφοροποιήθηκαν

1. τόσο ως προς τη μορφή τους με χαρακτηριστικά παραδείγματα
   1. την Εικονική Βιβλιοθήκη (Virtual Library) που παρέχει υπηρεσίες βιβλιοθήκης χωρίς φυσική ύπαρξη ιδρύματος μέσω αυτοματοποιημένων μηχανισμών που επιτυγχάνουν διασυνεργασία συμβατικών βιβλιοθηκών
   2. την Υβριδική Βιβλιοθήκη που αναπτύσσει παράλληλα με τις συμβατικές και ψηφιακές συλλογές και είναι η συνήθης μορφή μοντέρνων βιβλιοθηκών
   3. την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη που αποτελεί μία πλήρως ψηφιακή οντότητα με ψηφιακό υλικό και εργαλεία
2. όσο και ως προς τις υπηρεσίες παροχής πληροφόρησης οι οποίες τίθενται πλέον στη διάθεση και του πιο απομακρυσμένου χρήστη με διευρυμένες ευθύνες και αποτελεσματικότητα.

Εκμεταλλευόμενες τη νέα τεχνολογία, μετέφεραν στο ψηφιακό ή εικονικό περιβάλλον τις λειτουργίες τους μέσω “chatting”, wikis, e-mail και στόχο τις ολοένα αυξανόμενες απαιτήσεις του χρήστη επέτυχαν ταχύτητα και ποιότητα στην απόκριση μετεξελισσόμενες σε Διαχειριστές Γνώσης (Knowledge Managers) καθώς με τη συνεργασία πολλών ειδικοτήτων (καθηγητών, παιδαγωγών, ειδικών λογισμικού, συγγραφέων) ανέπτυξαν διαδικασίες και εργαλεία καταγραφής, επεξεργασίας και συνδυασμού των πληροφοριών δημιουργώντας έτσι εκμεταλλεύσιμη ΓΝΩΣΗ από την εκτεταμένη και αχανή πληροφορία.

Στα Ίχνη της Πληροφορίας-Οδηγίες-Προετοιμασία

• Κατανοώ το κεντρικό θέμα της εργασίας μου και καταγράφω υποερωτήματα που θα με βοηθήσουν στη συγκέντρωση στοιχείων
• Επιλέγω σε ποιους χώρους και πηγές θα μπορέσω να βρω τις απαραίτητες πληροφορίες. Μία καλή αρχή είναι
  • οι βιβλιοθήκες
  • οι εγκυκλοπαίδειες
  • οι εφημερίδες
  • το ίντερνετ

• Σημειώνω ονόματα, ημερομηνίες, τοποθεσίες που θα με βοηθήσουν να προσδιορίσω ευκολότερα πληροφορίες
• Πάντα έχω μαζί μου στυλό και σημειωματάριο ή / και τον φορητό υπολογιστή μου για να κρατώ σημειώσεις της προόδου των ερευνών μου
• Πριν τη βιβλιοθήκη και τα αρχεία
• Συμβουλεύομαι την ιστοσελίδα με τον κατάλογο της βιβλιοθήκης ή των αρχείων που σκοπεύω να επισκεφτώ για να εντοπίσω από πριν τα βιβλία, τα έντυπα και το υπόλοιπο υλικό που πιστεύω πως θα βοηθήσουν στην έρευνά μου
• Ενημερώνομαι για τα ωράρια λειτουργίας και τους κανονισμούς ανάγνωσης ή / και δανεισμού των βιβλιοστασίων ή αρχειοστασίων (π.χ. Γενικά Αρχεία του Κράτους –ΓΑΚ) που πρόκειται να ερευνήσω
• Επικοινωνώ με τον βιβλιοθηκονόμο αν έχω κάποιες ερωτήσεις ή αμφιβολίες σχετικά με τον κατάλογο της βιβλιοθήκης ή την διαθεσιμότητα του υλικού.

Η σωστή προετοιμασία είναι εξίσου σημαντική με την έρευνα. Η αναζήτηση γίνεται ευκολότερη και συντομότερη, τα αποτελέσματα πιο περιεκτικά και δομημένα όταν από πριν καταρτίσεις ένα χρονικό πλάνο, ένα σχέδιο δράσης με σαφείς στόχους και προσδοκόμενα αποτελέσματα.

Βασικά Ερωτήματα στην Ανάπτυξη Πληροφοριακών Δεξιοτήτων

• Στο επίπεδο της Διασύνδεσης
  • Ποιος ο σκοπός του πρότζεκτ;
  • Τί είδους πληροφορίες χρειάζομαι για να το ολοκληρώσω;
  • Πόσες; Ποια η φύση και η έκταση των πληροφοριών που χρειάζομαι;
  • Πόσο χρόνο έχω στη διάθεσή μου;
  • Πού πρέπει να απευθυνθώ;
  • Πού πρέπει να ψάξω; ( γραπτές / ηλεκτρονικές / ψηφιακές / προφορικές μαρτυρίες)
  • Ποιες πηγές θα χρησιμοποιήσω;
  • Πώς θα καταγράψω τις πληροφορίες που ανέκτησα;

• Στο επίπεδο της Αλληλεπίδρασης
  • Πώς θα τις επεξεργαστώ; Πού (σε τι κοινό) απευθύνονται;
  • Είναι αρκετές, έγκυρες, συναφείς με το αντικείμενο που εξετάζω;
  • Ποιες οι ομοιότητες/διαφορές τους;

• Στο επίπεδο της χρήσης
  • Πώς θα τις ανασυνθέσω;
  • Πώς θα τις παρουσιάσω; (στυλ συγγραφής)
  • Είναι τα αποτελέσματα ικανοποιητικά; Επιτεύχθηκε ο στόχος της έρευνας;
  • Στην επόμενη έρευνα τι πρέπει να προσέξω και να τροποποιήσω στη στρατηγική μου;
  • Είναι καλά τεκμηριωμένη η εργασία μου;
  • Πώς θα αναφέρω τις πηγές μου; Χρησιμοποιώ την πληροφορία δεοντολογικά και νόμιμα;
  • Παρουσιάζει η επιχειρηματολογία μου συνοχή;
  • Έχω αποθηκεύσει τα ευρήματά μου και την εργασία μου;

Η διαδικασία της αναζήτησης, ανάκτησης, αξιολόγησης, επεξεργασίας, σύνθεσης και παρουσίασης της πληροφορίας δεν είναι απαραίτητα γραμμική(linear). Καθώς πολλές είναι οι φορές που θα πρέπει να επιστρέψουμε στο αρχικό ζήτημα και τις απαιτήσεις του για να διορθώσουμε, εμπλουτίσουμε και επαναλάβουμε την αναζήτηση ώστε να έχουμε πιο σχετικά και έγκυρα αποτελέσματα.

Τα στάδια που περιγράφονται παραπάνω θα βοηθήσουν το μαθητή να περάσει με σιγουριά από την πρώτη γνωριμία με το θέμα που κάθε φορά επεξεργάζεται σε μια σφαιρική και βαθύτερη εξέταση μετασχηματίζοντας έτσι την πληροφορία σε ολοκληρωμένη και τεκμηριωμένη νέα γνώση και παράγοντας πρωτότυπο λόγο.

Τα 5 Έψιλον στο κυνήγι της Πληροφορίας

1. Επικεντρωθείτε στο θέμα
2. Εντοπίστε τις κατάλληλες πηγές
3. Ερευνείστε και αξιοποιείστε τα ευρήματα
4. Εφαρμόστε τις κριτικές σας ικανότητες
5. Εξετάστε την καταλληλότητά τους για την εργασία σας

Αξιολογώντας τις Ηλεκτρονικές Πηγές-Ιστοεξερεύνηση

• Βασικά ερωτήματα
• Ποιος είναι ο συγγραφέας
• Πώς μπορεί να επικοινωνήσει κάποιος μαζί του
• Αν είναι αυθεντία στον τομέα του
• Αν έχει αρμοδιότητα
• Γιατί έχει δημιουργηθεί ο συγκεκριμένος ιστότοπος
• Ποιος ο σκοπός του
• Ποιες οι πηγές του και η βιβλιογραφία του
• Πότε δημιουργήθηκε και πότε τελευταία ανανεώθηκε

ΝΑ ΕΙΣΤΕ ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΟΙ!!! ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΑΡΩΤΗΘΕΙΤΕ ΑΝ ΟΙ ΙΔΙΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΕ ΚΑΠΟΙΟ ΠΙΟ ΑΞΙΟΠΙΣΤΟ ΧΩΡΟ ΜΗΝ ΠΑΡΑΣΥΡΕΣΤΕ ΑΠΟ ΕΛΚΥΣΤΙΚΕΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ. ΔΕΝ ΕΞΑΣΦΑΛΙΖΟΥΝ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΟΥ

Η διαδικασία της Πληροφοριακής Παιδείας αποτελεί κατ’ ουσία εξατομικευμένη μάθηση, όχι κατ’ ανάγκη απομονωμένη μελέτη, στηριζόμενη στην αλληλεπίδραση του μαθητή, του καθηγητή /επιστήμονα της Πληροφόρησης. Αν ορίσουμε ως βάση της IL την Guided Didactic Conversation του Holmberg διαπιστώνουμε την τάση του Νέου Σχολείου να μετατρέψει τον διδάσκοντα σε επιστήμονα της πληροφόρησης και τον Επιστήμονα της Πληροφόρησης σε ικανότατο διδάσκοντα καθώς ο καθοδηγητικός πλέον και συμβουλευτικός χαρακτήρας της Διδακτικής διαδικασίας συμπλέκει ρόλους και αρμοδιότητες προς την πρόοδο και την εξέλιξη του εκπαιδευόμενου. Παράλληλα η εισαγωγή των ΤΠΕ μικραίνει την απόσταση που ξεχώριζε την παραδοσιακή από την ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση, την εικονική εκπαίδευση (Virtual Learning Environments) και την εκπαίδευση των ενηλίκων.

• Οι Διδασκόμενοι στο επίκεντρο της Διεργασίας η οποία προσαρμόζεται στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα τους.
• Ευρετική πορεία προς τη γνώση μέσα από την αλληλεπίδραση των διδασκομένων με την ύλη
• Αυτοαξιολόγηση
• Ενεργητική συμμετοχή στην εκπαιδευτική πράξη

είναι μόνο μερικές από τις ομοιότητες που προκύπτουν από την εφαρμογή των νέων διδακτικών πρακτικών υπαγορευόμενων από τις εξελίξεις στις τεχνολογίες της ενημέρωσης και τα νέα παιδαγωγικά δεδομένα. Από τη μία πλευρά, σ’ αυτό το πλαίσιο, οι βιβλιοθηκονόμοι από απλοί διεκπεραιωτές οργάνωσης και διατήρησης υλικού μετατρέπονται και αναβαθμίζονται σε ομότιμους εταίρους της εκπαιδευτικής διαδικασίας με την ανάπτυξη διαύλων επιστημονικής επικοινωνίας των διδασκόντων με την βιβλιοθήκη, την ανάπτυξη προγραμμάτων πληροφοριακής παιδείας από τους επιστήμονες της Πληροφόρησης και της ένταξής τους στο μαθητικό πρόγραμμα.

Ο Ρόλος των Βιβλιοθηκονόμων

Διαπιστώνουμε τη μεγάλη καινοτομία που εισάγεται στα σχολεία και αφορά στο ρόλο των βιβλιοθηκονόμων στην επιμόρφωση των μαθητών στην αξιοποίηση της διαθέσιμης τεχνολογίας. Για παράδειγμα, ένας ειδικός μέσων πληροφόρησης θα μπορούσε να συνεργαστεί με τον καθηγητή αγγλικών στην εξοικείωση των μαθητών με websites αγγλικής γλώσσας, έντυπο πληροφοριακό υλικό, διαδραστικές ασκήσεις γραμματικής και λεξιλογίου στο ίντερνετ κ.ά.

Δεν είναι πλέον βιβλιοθηκάριοι. Γίνονται εκπαιδευτικοί, σύμβουλοι και εμψυχωτές καθώς εκτός από τα κλασσικά καθήκοντά τους αναλαμβάνουν και νέες δραστηριότητες όπως

• IL διδασκαλία –επίσημη και ανεπίσημη-(είτε μέσω τηλεκπαίδευσης π.χ. Moodle πλατφόρμα, tutorials χρήσης βάσεων δεδομένων, οδηγίες χρήσης καταλόγου π.χ. OPAC, και εργαλείων παραπομπών και βιβλιογραφίας π.χ. Ζotero, Refworks) και διαρκής αξιολόγηση και αναβάθμιση πρακτικών
• Επινόηση εκπαιδευτικών σεναρίων
• Προγραμματισμός ομαδικών συμβουλευτικών συναντήσεων στην βιβλιοθήκη
• Παροχή εντύπων στους μαθητές όπως ευρετήρια, κατάλογοι, οδηγίες σύνταξης εργασιών
• Εξοικείωση με τις διδακτικές ενότητες
• Ενίσχυση πρωτοβουλιών SDL (Self Directed Learning)
• Σεμινάρια
• One-to-one υποστήριξη

«Η επιτυχία ανάπτυξης και εφαρμογής VLEs και προγραμμάτων πληροφοριακής παιδείας, εξαρτάται από τη δέσμευση και την συνεργασία του εκπαιδευτικού ιδρύματος, των διδασκόντων και των βιβλιοθηκονόμων…Τα προγράμματα πληροφοριακής παιδείας πρέπει να προσφέρονται στο πλαίσιο ενός οργανωμένου και επίσημου προγράμματος σπουδών».(Σίτας Α. 2006)

Από την άλλη, αναδεικνύεται επιτακτική η αναγκαιότητα αλλαγής του ρόλου του εκπαιδευτικού καθώς « είναι εκείνος, ο οποίος θα κάνει το παιδί από τα μικρά του χρόνια να ζητάει την πληροφορία, να θέτει ερωτήματα και να ζητά λύσεις, να κρατά την παλιά γνώση και να δέχεται την καινούργια για να κτίσει μια νέα γνώση ζωής»(Τσαούσης Δ. 1998) μέσω επιμόρφωσης. Ο διδάσκων θα πρέπει πλέον όχι μόνο να είναι εξοικειωμένος με τις νέες τεχνολογίες διάθεσης, αναζήτησης και δημοσίευσης πληροφοριών στο βαθμό που να του επιτρέπει να λειτουργεί ως σύμβουλος, μέντορας και αξιολογητής της προόδου των μελλοντικών «knowledge workers» αλλά και να φροντίζει με τον ίδιο ενθουσιασμό που θα μεταδώσει αργότερα στους μαθητές του να καταστρώνει σε πρώτη φάση σχέδια ενεργειών και να προτείνει ενδεικτικές λίστες πηγών και ερωτημάτων που θα εισάγουν βαθμιαία αλλά με σιγουριά και δυναμισμό τους «δόκιμους της Πληροφόρησης» στον συναρπαστικό αλλά κατά τα άλλα χαοτικό και σε πολλές περιπτώσεις παραπλανητικό κόσμο της ενημέρωσης.

Ενσωματώνοντας την Πληροφοριακή Παιδεία στο Πρόγραμμα

• Δημιουργούμε ευκαιρίες και αφορμές για έρευνα σε κάθε μάθημα
• Προετοιμάζουμε υλικό, υποδεικνύουμε πηγές, καταγράφουμε τις πηγές μας
• Συνεργαζόμαστε με το προσωπικό της βιβλιοθήκης και τον καθηγητή πληροφορικής
• Επιλέγουμε σε συνεργασία τις ενότητες που ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις μιας πολύπλευρης διαθεματικής πληροφοριακά γεμάτης και χρονοβόρας αναζήτησης και στη συνέχεια καθοδηγούμε τους μαθητές στην καλλιέργεια όλων ή συγκεκριμένων πληροφοριακών δεξιοτήτων καθώς και ΙΤ skills σύνθεσης και παρουσίασης των αποτελεσμάτων
• Διαλέγουμε θέματα και εργασίες που εξυπηρετούν την διδασκαλία πληροφοριακών δεξιοτήτων
• Αντιστοιχίζουμε τις κατάλληλες δεξιότητες στο περιεχόμενο του επιλεγμένου μαθήματος

Το παράδειγμα του επιτυχημένου εγχειρήματος του Ευγενίδιου Ιδρύματος των υπευθύνων στον χώρο της ILL (Library and Information Literacy) με προγράμματα απευθυνόμενα σε μαθητές αλλά και σεμινάρια επιμόρφωσης καθηγητών, μας δίνει μια σαφή εισαγωγική εικόνα και σκιαγραφεί τις προδιαγραφές και τα στάδια του στρατηγικού σχεδιασμού της σχετικής διδασκαλίας. Γίνεται έτσι αντιληπτός ο εξαιρετικά αποφασιστικός ρόλος του επιστήμονα της Πληροφόρησης ο οποίος, ως ο ειδικός των Πηγών της Πληροφορίας, είναι εκείνος που θα καθοδηγήσει και εκπαιδεύσει τον εκπαιδευτικό τόσο στο δύσκολο έργο του καθορισμού επιδιώξεων και διδακτικών στόχων όσο και στην σύνθεση γενικότερων και ειδικότερων πλάνων που θα αποτελέσουν τους ασφαλείς πλοηγούς των διδασκόντων και διδασκομένων στο ταξίδι τους στα αρχεία, βιβλιοθήκες και διαδίκτυο.

O Ρόλος τους λοιπόν αποδεικνύεται αναγκαίος και η συμβολή τους ανεκτίμητη σε όλα τα στάδια της Πληροφοριακής Παιδείας, από το προεισαγωγικό της Επιμόρφωσης των παιδαγωγών έως και αυτό της τελικής αξιολόγησης των αποτελεσμάτων του έργου τους. Και αυτή την αναγκαιότητα της μόνιμης παρουσίας και συνεχούς συνδρομής λόγω της σπουδαιότητας της κατάρτισης και εμπειρίας τους ερχόμαστε να εξετάσουμε κατά πόσο αναγνωρίζει η φιλοσοφία του Νέου Σχολείου και τι προβλέπει σχετικά με τη θέση τους στο εκπαιδευτικό γίγνεσθαι και στην εφαρμογή προγραμμάτων Πληροφοριακού Γραμματισμού (ILL) είτε ως αυτόνομες διδακτικές ενότητες (modules) είτε ως ενσωματωμένες δραστηριότητες στα ήδη υπάρχοντα σχολικά μαθήματα.

Η ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΟΥ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ

Family Tree 401

Η γενεαλογία ιδίως την τελευταία δεκαετία αναδεικνύεται σε πολυτιμότατο εργαλείο στην υπηρεσία του πληροφοριακού γραμματισμού, της διδασκαλίας ιστορίας – πολιτικής, γεωγραφίας, ανθρωπολογίας και συναφών κοινωνικών επιστημών όπως εκτενώς αναφέρθηκε ήδη στα πρώτα κεφάλαια της παρούσας εργασίας. (βλ. Genealogy Online. Elizabeth Powell Crowe. 2008: “…Youth Resources Teachers can find lesson plans; suggested book articles on genealogy as a tool in teaching social studies, writing , literature…”) Αρκετά νωρίς, κυρίως στις ΗΠΑ, έγινε αντιληπτή η σημασία της γενεαλογίας, στους σχολικούς χώρους, ήδη από το στάδιο της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, και ο ρόλος που θα ερχόταν να διαδραματίσει στο κέντρισμα του ενδιαφέροντος των μαθητών μέσω ενός θέματος ιδιαιτέρως ελκυστικού , όπως αυτό της ανακατασκευής ενός προγονικού δέντρου, στην κατεύθυνση της θεωρητικής εισαγωγής και πρακτικής στην πληροφοριακή παιδεία αποδεικνύεται καταλυτικός.

Δεν είναι λίγα τα εγχειρίδια, οδηγοί, και εκπαιδευτικά βιβλία που γράφτηκαν προς αυτή την κατεύθυνση. Ακόμη περισσότερα τα sites με συμβουλές, παραδείγματα και παρουσιάσεις για την κάλυψη όλων των πτυχών της θεματικής αυτής ενότητας.

Επίσης, αρκετά διδασκόμενα μαθήματα αναπροσάρμοσαν την μεθοδολογία της παρουσίασής τους ώστε να προσφέρουν μια καινοτόμα και πιο μοντέρνα θεώρηση της μελέτης των πηγών στους μαθητές συμβαδίζοντας έτσι με τα νεώτερα δεδομένα.

Μέσα από το «παιχνίδι» της γενεαλογικής έρευνας και της συλλογής τεκμηρίων τα παιδιά σταδιακά εισάγονται στις αρχές αναζήτησης - τεκμηρίωσης, αξιολόγησης και παρουσίασης των αποτελεσμάτων των ερευνών τους. (βλ. Teaching Genealogy to Young People. Bee Barton Koons. Heritage Books: 2007 & Climbing Your Family Tree. Ira Wolfman. Workman Publishing Company: 2002)

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΠΡΟΣ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ

Συμβουλές Προετοιμασίας Συμπληρωματικού Υλικού

• Εντοπίστε τις πηγές που είναι σχετικές με την προτεινόμενη εργασία
• Επινοήστε έναν τρόπο κατηγοριοποίησης των πηγών που εντοπίζετε
• Ενθαρρύνετε τους μαθητές να αναζητούν και να καταγράφουν πηγές που θα ξαναχρησιμοποιήσουν στο μέλλον
• Διαθέστε αρκετό χρόνο για να ερευνήσετε ψηφιακά αποθετήρια, δικτυακές πύλες, on-line ψηφιακές βιβλιοθήκες, μουσεία, open courseware, εγκυκλοπαίδειες, ινστιτούτα και οργανισμούς, πανεπιστήμια, world digital library.
• Αξιοποιείστε την εμπειρία συναδέλφων όπως καταγράφεται στο διαδίκτυο, εκπαιδευτικά wikis,αποθετήρια μεταπτυχιακών-διδακτορικών διατριβών (γκρίζα βιβλιογραφία), ενώσεις εκπαιδευτικών και επιστημονικά περιοδικά του κλάδου

==Τ.Π.Ε.-Μικρομάθηση και Κονεκτιβισμός(Sıemens,G.2004)

Η ΤΠΕ (Τεχνολογία της Πληροφορίας και Επικοινωνίας) συμβάλει αποφασιστικά στην ανάπτυξη της γνώσης, των δεξιοτήτων και της κατανόησης.

Μέσα σ’ αυτό το δυναμικό ψηφιακό περιβάλλον, είναι σημαντική η ενεργή παρουσία των μαθητών και η συμμετοχή τους στην δημιουργία του περιεχομένου. Το κλειδί της επιτυχίας βρίσκεται στην υποστήριξη της ευελιξίας και της διαρκούς ενημέρωσης. Στην αμφίδρομη επικοινωνία των εκπαιδευόμενων με το πληροφοριακό περιβάλλον, ο εκπαιδευτικός λειτουργεί πλέον στο παρασκήνιο βοηθώντας τους μαθητές στην αξιοποίηση των διαθέσιμων εργαλείων και νέων τεχνολογιών.

Ενθαρρύνετε τους μαθητές

• να ενημερώνουν διαρκώς τις πηγές πληροφόρησής τους
• να επικοινωνούν με τους ειδικούς μέσω blogs, twitter, facebook
• να αυτορυθμίζουν την απόκτηση γνώσεων και εμπειριών

Ημερολόγιο Πληροφοριακής Παιδείας

Σημαντικότατη αναδεικνύεται και η χρήση του πίνακα που ακολουθεί «Ημερολόγιο IL» όπου ο μαθητής καταγράφει την έρευνα σε εβδομαδιαία βάση και τη γνώμη του για την επίδοση, την πρόοδο και τα αποτελέσματα καθώς και ο αντίστοιχος του καθηγητή.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

AASL (American Association School Libraries), “Information Seeking and Use by Secondary Students, the link between Good Practice and the Avoidance of Plagiarism” Article EJ851698.

Andersen, Bent. B. (1996). To be Hypermedialiterate is to be liberated: Reading, Writing, Arithmetic and Hypermedia Literacy as Basic Skills. Educational Media International, 33:3, 110-113. http://dx.doi.org/10.1080/0952398960330302

Breivik ,Patricia Senn (2005), “21st century learning and information literacy”, Change: The Magazine of Higher Learning, 37:2, 21-27. (Accessed, 28 April 2011, http://www.informaworld.com)

Breivik, P.S. & Gee, E.G. (1989). Information Literacy: Revolution in the Library. New York: Collier Macmillan

Brunner, C. & Tally W. (1999), “The New Media Literacy Handbook: An Educator’s Guide to Bringing New Media into the Classroom. New York: Doubleday. Bucher, K.T. (2000), “ The Importance of Information Literacy Skills in the Middle School Curriculum.” The Clearing House, 72(4), 217-220.

Burnett, Gary (1994), Technology as a Tool for Urban Classrooms, ERIC/Clearinghouse on Urban Education New York, No 95

Calimera Project, Κατευθυντήριες οδηγίες Ορθής πρακτικής για Αρχεία, Βιβλιοθήκες και Μουσεία, Μάιος 2006, Έκδοση Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Βέροιας.

Ellis Judith (2000). Η Διαχείριση των Αρχείων. Αθήνα: Τυπωθήτω-Δάρδανος.

Feltovich, et al., Expertise in Context, 1999 Freeman, Edward and Lynd-Balta, Erleen (2010) “Developing Information Literacy Skills Early in an Undergraduate Curriculum” College Teaching, 58:3, 109-115. http://dx.doi.org/10.1080/87567550903521272

Gordon, C.A. (2002). A room with a view: Looking at school library instruction from a higher education perspective. Knowledge Quest, 30(4), 16. in Education Libraries, Volume 33, No 1, Spring 2010.

Green, B. (1997), Literacy, Information and the Learning Society or Swimming Against the Data-Stream, paper presented at the Joint Conference of Australian Association for the Teaching of English, Darwin

Heale Susan, Singer Helen, Dimond Angela, University of Hertfordshire i-Spy Framework Holmberg B., ”Guided didactic conversation in distance education” στο Sewart D., Keegan D., Holmberg B. (eds), Distance Education: International Prospectives, Routledge London 1983, σ. 114-122.

Husevåg Anne-Stine, Sveum Tor . Information Literacy and Digital Reference Work: How can the Norwegian Ask the Library Service (Biblioteksvar.no) become an educational tool for school children? BOBCATSSS 2009 “Challenges for the New Information Professional”

Irving, Christine & Crawford, John . A National Information Literacy Framework Scotland,(2008). http://www.caledonian.ac.uk/ils/framework.html

Katherina T. (2000) The Importance of Information Literacy Skills in the Middle School Curriculum, The Clearing House: A Journal of Education Strategies, Issues and Ideas, 73: 4, p.218.

Kisilowska M., Przastek-Samokowa M.(2008). A Personal Information Adviser. A new librarian’s role in the network society. [διαθέσιμο στο http://eprints.rclis.org/handle/10760/12919]

Luke, Allan and Kapitzke, Cushla (1999), Literacies and Libraries: archives and cybraries. Pedagogy, Culture & Society, 7: 3, 467-491. http://dx.doi.org/10.1080/681369900200066

Lupton, Mandy (2008) “Evidence, argument and Social responsibility: first –year students” experiences of information literacy when researching an essay” Higher Education Research & Development, 27:4, 399-414.

Marfleet, B. Gregory, Dille, Brian J. (2005). Information Literacy and the Undergraduate Research Methods Curriculum, Journal of Political Science Education, 1:2, 175-198.http://dx.doi.org/10.1080/15512160590961793

Michael K., O’Sallivan Kim, Dallas B.. A collaborative approach to implement 21st century skills in a High School senior research class.

Mónica Montero Lucena, Marta Roca Lefler, La Formación en competencia informacional. El Bibliotecario en el Aula. Biblioteca EUETIB, Servicio de Bibliotecas y Documentación de la UPC. “El nuevo Rol del Bibliotecario: El Bibliotecario Formador

Naisbitt, John, “Megatrends: Ten New Directions Transforming Our Lives”, New York: Warner Books, 1982. (p.24)

Newell, Terrance S. Examining Information Problem Solving, Knowledge and Application Gains within Two Instructional Methods (Appendixes) ALA EJ823029.pdf

Niedźwiedzka Β. (2003). A proposed general model of information behaviour. Information Research 9(1) paper 164 [διαθέσιμο στο http://InformationR.net/ir/9-1/paper164.html]

Nowicki, Stacy. 2003. “Student vs. Search Engine: Undergraduates Rank Results for Relevance” Portal: Libraries and the Academy, 3(3): 503-515

Oman J. (2001). Information Literacy in the work-place. Information Outlook, 5 (6), 33-43. Roldan, Malu and Wu, Yuhfen Diena (2004), Building Context-Based Library Instruction”, Journal of Education for Business, 79: 6, 323-327 (Retr:28 April 2001, http://www.informaworld.com)

Salony, Mary (1995). The history of bibliographic instruction: Changing trends from books to the electronic world

Souchek, Russell and Meier, Marjorie (1997), Teaching Information Literacy and Scientific Process Skills: An Integrated Approach, College Teaching, 45, 128-131. www.informaworld.com/smpp/title~content=t920343554

Tompson, Charles, 2003. “Information Illiterate or Lazy: How Students use the Web for Research, Portal: Libraries and the Academy. 2(3): 259-268

Williamson K., Mc Gregor J., Archibald A., Sullivan J. (Charles Sturt University), Smart Information Use Project

Αναστασιάδου Αναστασία, Δημοπούλου Ιωάννα, Στούμπη Αλεξάνδρα: «η Πληροφοριακή Παιδεία στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση: Σύντομη επισκόπηση και προτάσεις.» 4ο Συνέδριο ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ. [διαθέσιμο στο http://www2.e-yliko.gr/htmls/articles/pliroforiakipaideia.doc]

Ανδρέου Ιωάννα, Υπηρεσίες στις Βιβλιοθήκες, στα Αρχεία και στα Μουσεία: σύγχρονες τάσεις (2008). http://eprints.rclis.org/handle/10760/12465 (p.1-8)

Βαλσαμίδου Λίνα , Αλφαβητισμός και Εκπαίδευση στα Μέσα: Όροι, ορισμοί, στόχοι και περιεχόμενο, i-teacher.gr, 2ο τεύχος, Ιανουάριος 2011, σελ 117.

Κανάκη, Χριστίνα. Βιβλιοθηκονόμος, Πάντειο Πανεπιστήμιο. «Η Πληροφοριακή Παιδεία όχημα για την ουσιαστική διασύνδεση των Βιβλιοθηκών με την Εκπαιδευτική διαδικασία» (ppt-σελ.6). Επιστημονικό Συμπόσιο για την Πληροφοριακή Παιδεία: 1ο : 2008: Βόλος

Κορομπίλη Στέλλα (2005). Η αναγκαιότητα της καθοδηγητικής στρατηγικής στις βιβλιοθήκες των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. [1]

Λακασάς Απόστολος « Η αποστήθιση βασιλεύει και στα ΑΕΙ» άρθρο της 20/07/2008,Καθημερινή, http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_1_20/07/2008_278386

Λαφτσίδου Μαρία, Σαρηγιαννίδου Βαρβάρα, Κώτσιος Παναγιώτης, Χατζηχρήστος Αντώνης, Ζιώγα Χριστίνα, Δέρβου Κλωντίνη. Πληροφοριακή Παιδεία: έρευνα στους Πρωτοετείς φοιτητές του ΑΠΘ. [διαθέσιμο στο http://17conf.lib.uoi.gr/files/a9.Itraining.pdf]

Λιοναράκης Α., Ανοικτή και εξ αποστάσεως Εκπαίδευση και διαδικασίες μάθησης, ΕΑΠ. Παιδαγωγικές και Τεχνολογικές Εφαρμογές, 2005

Μαριόλης Γεώργιος, Γραμματισμός: Η πρόκληση του 21ου αιώνα http://sepen.gr/files/70.pdf

Μαυρογιώργος Γ., «Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών: Οι μορφές της και το κοινωνικοπολιτικό τους πλαίσιο» στο Α. Γκότοβος, Γ. Μαυρογιώργος και Π. Παπακωνσταντίνου. Κριτική Παιδαγωγική και Εκπαιδευτική Πράξη, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1996

Μερεντίτης Χρήστος, (2010) «Περίληψη Κειμένου ΑΣΕΠ: Ένα πνευματικό παιχνίδι που οξύνει τον νου», ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ, Αθήνα

Μπώκος Γ.Δ. (2002). Τεχνολογία & Πληροφόρηση: Από τη Διαχείριση του Βιβλίου στη Διαχείριση της Γνώσης. Αθήνα: Παπασωτηρίου

Νικητάκης Μ., Σίτας Α., Παπαδουράκης Γ., Πιτηκάρης Θ.. Πληροφοριακή Παιδεία και Αυτοδύναμη Μάθηση. Αναρτημένη ανακοίνωση στο “13ο συνέδριο ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών”, Μετα-Βιβλιοθήκες: οι Βιβλιοθήκες μετά το Διαδίκτυο και τον Παγκόσμιο Ιστό: προς μια νέα λογική συγκρότησης, λειτουργίας και εργαλείων, Κέρκυρα 13-15 Οκτ. 2004. [26/4/2011] http://www.ionio.gr/libconf/pdfs/Nikitakis.pdf

Νικητάκης, Μ. κ.ά. (2004), Πληροφοριακή Παιδεία και Αυτοδύναμη Μάθηση, στα πρακτικά 13ου Πανελληνίου Συνεδρίου Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών, Κέρκυρα http://www.ionio.gr/libconf/pdfs/Nikitakis.pdf

Παμουκτσόγλου Ι., Παμουκτσόγλου Τ., «Τα Παιδαγωγικά του ΑΣΕΠ» (2006), Ελληνικά Γράμματα, Σειρά: Ελληνική Εκπαίδευση, Αθήνα

Παρασκευόπουλος Ν. Ιωάννης, Εξελικτική Ψυχολογία, Τόμος 3, Αθήνα, Δανιάς.

Σίτας, Ανέστης (2006), Βιβλιοθηκονόμος, Αριστοτέλειο Πανεπ. Θεσσαλονίκης. Η πληροφοριακή παιδεία στα πλαίσια του προγράμματος σπουδών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και των Εικονικών Περιβαλλόντων Μάθησης. Open Education-The Journal for Open and Distance Education and Education Technology V2, No 1

Σταύρου Χρυσάνθη, Ευαγόρου Αθηνά, Ζέρβας Μάριος. Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Πληροφοριακός Γραμματισμός: συνεργασία βιβλιοθηκονόμου-ακαδημαϊκού και μελέτη περίπτωσης του Τμήματος Νοσηλευτικής του Τεχν. Πανεπιστημίου Κύπρου, [2]

Τσαούσης Δ. (1998), Η Πρόκληση της Κοινωνίας της Γνώσης στην Εκπαίδευση, στο ΠΟΕΒ, ΕΚΕΒΙ, ΕΕΒ, Αθήνα:ΕΚΕΒΙ

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ-ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

American Archivists Society www.archivists.org American Library Association www.ala..org Archeoguide. Παροχή εξατομικευμένης και θεματικής βοήθειας πλοήγησης σε χώρους κληρονομιάς, λαμβάνοντας υπ’ όψιν το πολιτισμικό και γλωσσικό υπόβαθρο, την ηλικία και τις δεξιότητες.http://archeoguide.intranet.gr Book and Paper Conservation Studio-Dundee University Library http://www.dundee.ac.uk/library/ CHIMER (Children’s Heritage Interactive Models for Evolving Repositories) www.chimer.org/index.asp Connectivism and Connective Knowledge online course 2009 support wiki (Learning Technologies Centre) http://ltc.umanitoba.ca/wiki/connectivism Council on Library and Information Resources www.clir.org Data Protection Authority www.dpa.gr Dewey Services http://www.oclc.org/dewey/ Digitising your Archives http:// www3.hants.gov.uk/archives/ Directory of Open Access Journals http://www.doaj.org E-LIS (Library Information Science) Document Depository http://eprints.rclis.org Finding information on the internet http://www.lib.berkeley.edu/Help/guides.html Getty Museum www.triplecode.com/projects/getty.html Hellenic American Union http://hau.gr Helping you find the best websites for study and research http://www.intute.ac.uk/ Idaho Commission for Libraries online Library Instruction tutorials http://libraries.idaho.gov/page/able IL Module Outline and Tutors Notes www.ics.heacademy.ac.uk/limes/CONTENT/information-literacy/index.htm Images for Web delivery-standards /National Library of Australia http://www.nla.gov.au/digital/ Inspiring Learning for All www.inspiringlearningforall.gov.uk/default.aspx?flash=true International Federation of Library Associations www.ifla.org Library Instruction com www.libraryinstruction.com Michael, the Multilingual Inventory of Cultural Heritage in Europe www.michael-culture.org North Ayrshire’s Information Literacy Toolkit (May 2005) www.ers.north-ayrshire.gov.uk/ OCLC Online computer Literacy center, Inc. 2002. http://www5.oclc.org/downloads/community/informationhabits.pdf Open Courseware Consortium www.ocwconsortium.org People’s Network Enquiry Service UK www.ask-a-librarian.org.uk Project Gutenberg www.promo.net/pg Project Information Literacy: A large scale study about early adults and their research habits http://projectinfolit.org Research Strategies-William Badke, 2008, 3rd edition, online version, www.acts.twu.ca/Library SCONUL Seven Pillars Model www.sconul.ac.uk/groups/information_literacy/seven_pillars.html SEONAID: παρουσίαση user-friendly κυβερνητικών πληροφοριών σε παιδιά. www.scotland.gov.uk/pages/news/2002/07/SENWO58.aspx Stanford’s key to Information Literacy http://skil.stanford.edu/intro/research.html The EC Joint Interpreting and Conference Service (SCIC) http://europa.eu.int/comm/scic/newtechnology/technology-el.html#1 The National Archives.gov.uk/education/teachers/ict-in-history.htm Towards a Knowledge-based Europe http://europa.eu.int/comm/publications/booklets/move/36/index_el.htm Training the Trainers in Information Literacy Workshops funded by UNESCO and IFAP (the Bureau of the Intergovernmental Council for the Information for All Programme) http://portal.unesco.org/ci/ Virtual Training Suite http://www.vtstututorials.ac.uk/ VITAL: The Value and Impact of IT Access in Libraries www.cerlim.ac.uk/projects/vital/report.pdf Ασφάλεια για τους νέους στο Διαδίκτυο http://www2.e-yliko.gr/safety/getsafe/ Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου- Ηλεκτρονικές Πηγές Καταλόγου http://eresources.loc.gov/ Διαδικτυακό σεμινάριο Βιβλιοθήκης Βέροιας- Ψηφιακές Βιβλιοθήκες http://accessit.libver.gr/ Διαδραστικά Μαθήματα http://www.skoool.gr Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος http://www.nlg.gr Εθνικό Κέντρο Βιβλίου http://ekebi.gr Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης www.ekt.gr/info-serv/diglib/index.html Ελληνικά Σχολεία στην Κοινωνία της Πληροφορίας http://odysseia.cti.gr Ελληνική Επιστημονική Ένωση Τεχνολογιών Πληροφορίας & Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση http://www.etpe.gr ΕΛΙΑ- Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο http://www.elia.org.gr Ένωση Ελλήνων Βιβλιοθηκονόμων http:// www.eebep.gr Επιτροπή για την Υποστήριξη των Βιβλιοθηκών - Ινστιτούτο Γκαίτε http://www.goethe.de/ins/ gr/lp/prj/syn/aktiv2010/enindex.htm Ευρωπαϊκή Ψηφιακή Βιβλιοθήκη http://www.europeana.eu Ηλεκτρονικά λεξικά – χρήσιμοι σύνδεσμοι http://www.greeklanguage.gr http://digitalschool.minedu.gov.gr http://www2.e-yliko.gr/htmls/bibliothikes/bibl_EisagDimosies.aspx Ηλεκτρονική Πύλη για τις Δημόσιες -Δημοτικές Βιβλιοθήκες www.infolibraries.gr Ηλεκτρονικό Αποθετήριο http://openarchives.gr Ίδρυμα Ευγενίδου http://www.eugenfound.edu.gr Ιδρυματικό καταθετήριο Εύρηκα http://eureka.lib.teithe.gr:8080 Ινστιτούτο Πολιτιστικής και Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας http://www.ipet.gr Ιστοτόπος της Κοινοπραξίας Παγκόσμιου Ιστού με σεμινάρια http://www.w3schools.com Κοινωνία της Πληροφορίας www.infosoc.gr Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας http://www.miet.gr Πρόγραμμα Πληροφοριακού Γραμματισμού-Ωρίων http://orion.lib.teithe.gr

Στατιστικές δημοσίων Βιβλιοθηκών (LibEcon) 1. European Commission, 2000, Cultural Statistics in the EU: http://www.utexas.edu/cofa/unesco/documents/FINALREP.DOC 2. Ogawa, Chiyoko: Position and Resources-international fact finding survey on national/federal archives (CITRA, Marseille, 2002). http://www.ica.org/new/citra.php?pcitraprogramid=15&plangue=eng Ψηφιακή Ελλάδα 2020: Δράση 3 Ενίσχυση χρήσης ΤΠΕ στα σχολεία ως μέσο διαχείρισης της γνώσης http://www.digitalgreece2020.gr/archives/191