Σημειώσεις του Χρήστη:Απεργού/εξ αποστάσεως εκπαίδευση στην πράξη

Αρχίζω αυτές τις σημειώσεις με αφορμή τη συμμετοχή μου στο πρόγραμμα «Διαδρομές» που διεξάγεται από το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας ([1]). Δεν σκοπεύω να παραγάγω ολοκληρωμένα διδακτικά εγχειρίδια... ούτε μισοτελειωμένα εγχειρίδια. Βασικά, θα καταγράφω εδώ τις σκέψεις και τις απορίες μου με την ελπίδα ότι αργότερα κάποιος περαστικός θα τις βρει χρήσιμες.

Πρώτη βδομάδα

4 Ιουνίου 2009

Η πρώτη ενότητα μας δίνει την ευκαιρία να εξοικειωθούμε λίγο με το πρόγραμμα, τη μέθοδο διαχείρισής του, και τα διάφορα εργαλεία και τις εφαρμογές που θα χρησιμοποιούμε κατά τη διάρκεια του προγράμματος. Από την άποψη της γλώσσας θα προβληματίζομαι, αλλά την τεχνολογία την ξέρω. Είμαι συνηθισμένος στη συνεργασία με ηλεκτρονικά μέσα, ενώ μερικοί συνάδελφοί μου βλέπω δεν έχουν την ίδια ευχέρεια με τον ψηφιακό κόσμο.

Σε δύο σημεία στην πρώτη υποενότητα, μας λέει να ψάξουμε κάποιο/α συμμαθητή/τρια στο skype. Δεν έχω βρει κανέναν μέσα, με μία εξαίρεση: το "μέντορα" της υποενότητας. Στο φόρουμ βλέπω ένα μοναδικό μήνυμα από κάποιον που καλεί τα άλλα μέλη της ομάδας του να συζητήσουν την εργασία μαζί... καμία απάντηση. Νωρίς είναι ακόμα, αλλά πώς μπορούμε να ξεπεράσουμε αυτή την επιφυλακτικότητα όταν δεν βλέπει ο ένας το πρόσωπο του άλλου, όταν δεν ακούμε μια ανθρώπινη φωνή, όταν δεν μας αναγκάζει κανείς να κάνουμε το πρώτο βήμα;

5 Ιουνίου 2009

Σήμερα είχαμε εγώ και ένας φίλος μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση. Διάβαζε αυτές τις σημειώσεις και μου είπε (στο περίπου, δεν θυμάμαι τι μου είπε κατά λέξη) ότι του κάνει εντύπωση πως ο τρόπος σκέψης μου ως ξένου και μη φυσικού ομιλητή εκδηλώνεται στο γραπτό λόγο. Με αυτό εννοεί, πιστεύω, ότι γράφω χρησιμοποιώντας φράσεις και σχήματα λόγου που δεν θα έλεγε κανένας φυσικός ομιλητής. Και αυτό μου έβαλε σε σκέψεις, όπως: αν ο κύριος στόχος της εκμάθησης μιας γλώσσας είναι να μπορέσει ο συγγραφέας να επικοινωνεί άνετα και με σαφήνεια, ποιες είναι οι συνέπειες των αποκλίσεων του λόγου από αυτού που παράγεται από έναν φυσικό ομιλητή; Ή, με άλλα λόγια, πώς θα αντιμετωπίσει ο αναγνώστης τα διάφορα είδη λαθών που μπορεί να κάνει ο ξένος στη μεταχείριση της γλώσσας;

Προφανώς τα πιο σοβαρά λάθη θα είναι αυτά που εμποδίζουν άμεσα την επικοινωνία σε τέτοιο βαθμό που ο αναγνώστης δεν πιάνει την έννοια του κειμένου, ή αντιλαμβάνεται κάτι που δεν εννοούσε ο συγγραφέας. Μερικά παραδείγματα: γραμματικά λάθη που δεν αφήνουν τον αναγνώστη να καταλάβει ποιο είναι το υποκείμενο ή ποιο το αντικείμενο μιας πρότασης, λάθη στο χρόνο των ρημάτων όταν δεν μπορεί να αντιληφθεί αυτό από τα συμφραζόμενα, η χρήση μιας λανθασμένης λέξης που μοιάζει με τη σωστή στο μυαλό του συγγραφέα αλλά όχι στο νου του αναγνώστη, κι έτσι ο αναγνώστης δεν μπορεί να μαντέψει τη σωστή λέξη. (Θυμάμαι την έκπληξή μου όταν μια φίλη μπερδεύτηκε τις αγγλικές λέξεις kitchen και chicken που, στο δικό μου μυαλό δεν συσχετίζονταν μεταξύ τους καθόλου.)

Τα δευτερεύοντα λάθη ... κάτι θα πω εδώ. Σημειωματάριο δεν είναι; ΟΚ, αφήνω αυτό το μέρος κενό προσωρινά :-P

Τα ορθογραφικά λάθη δεν παίζουν κανένα ρόλο στην κατανόηση του κειμένου, εκτός αν ο αναγνώστης δεν μπορεί να βγάλει νόημα γιατί δεν ξέρει ποια λέξη είχε στο νου ο συγγραφέας. Τα ορθογραφικά επηρεάζουν όμως την αντίληψη του αναγνώστη και για το κείμενο και για το δημιουργό του. Γράφεις ανορθόγραφα; Θα σου πει κάποιος ότι είσαι αγράμματος, και μερικοί που δεν το λένε το σκέφτονται. Κρίνουμε την κοινωνική τάξη, τη μόρφωσή, την ευφυΐα σου και την αυθεντία σου από τη γραφή σου, και η ανορθογραφία επηρεάζει αρνητικά αυτή τη διάκριση. Δεν αλλάζει τη βασική αντίληψη που απέκτησε ο αναγνώστης για το κείμενο, αλλά μπορεί να αλλάξει την αντίδρασή του στις ιδέες που εκφράζονται μέσα του.

Αυτό με οδηγεί σε άλλου είδους εμπόδια στην κατανόηση: στοιχεία στο κείμενο που διακόπτουν την ανάγνωση έστω για λίγα δευτερόλεπτα. Αν εκφράζω μια έννοια με ασυνήθιστο τρόπο, μπορεί να το κάνω γιατί θέλω να τραβήξω την προσοχή του αναγνώστη σε κάτι που κανονικά δεν θα πρόσεχε, ή γιατί θέλω να κάνει μερικές συνδέσεις σε άλλες έννοιες που δεν θα έκανε, ή γιατί θέλω να δουλέψει στο μυαλό του τις ιδέες που παρουσιάζονται. Αλλά αν δεν έχω κάποιο ορισμένο στόχο που θέλω να πετύχω με την παράθεση λέξεων με ασυνήθιστο τρόπο, άδικα χάνει το χρόνο του ο αναγνώστης, μεταφράζοντας τη φράση σε κάτι που καταλαβαίνεται εύκολα. Μπορεί μεν ο λόγος να είναι κατανοητός, αλλά απαιτεί κόπο εκ μέρους του αναγνώστη, κόπο χωρίς ανάλογα κέρδη.

Τι σχέση έχουν όλα αυτά με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση; Είναι φυσιολογικό τα μαθήματα σε πρόγραμμα σπουδών εξ αποστάσεως να βασίζονται πολύ σε γραπτά κείμενα. Οι εργασίες, τα κείμενα για διάβασμα, αλλά και τα email, άρθρα σε κανένα wiki, αναρτήσεις σε φόρουμ, όλα είναι γραπτά. Αυτές οι σημειώσεις που αφήνω για άλλους εκπαιδευομένους ίσως γίνουν υλικό σε ένα τέτοιο πρόγραμμα. Οποιοδήποτε εμποδίζει την καλή μετάδοση των ιδεών, είτε γλωσσικό είτε όχι, πρέπει αυτό να βγει απ' αυτές. Αλλά πρώτα, πρέπει να καταλάβω εγώ ποια είναι αυτά τα πράγματα που πρέπει να βγουν.

Δεύτερη βδομάδα

9 Ιουνίου 2009

Στην επόμενη ενότητα του προγράμματος θα ασχοληθούμε εν μέρει με τη δημιουργία ενός αναλυτικού προγράμματος για τη διδασκαλία ελληνικών. Τα δείγματα που βρήκα στο διαδίκτυο προορίζονται για τη διδασκαλία σε παιδιά ομογενών, ή σε παιδιά μεταναστών που μένουν στην Ελλάδα. Αν οι μαθητές σου μένουν στο εξωτερικό, δεν έχουν τακτική επαφή με τη γλώσσα, και δεν έχουν προηγούμενες γνώσεις της γλώσσας, πώς αλλάζει το σχέδιο;

Αφού ακόμη δεν έχουμε ξεκινήσει την ενότητα, αυτά που θα γράψω παρακάτω μπορεί να είναι απόλυτη βλακεία. Αλλά ας φτιάξω έναν πρόχειρο κατάλογο από τους παράγοντες που νομίζω να είναι κρίσιμες στη δημιουργία ενός αναλυτικό προγράμματος, και βλέπουμε.

Ποιοι είναι οι μαθητές μας; Ποιας ηλικίας, σε ποια χώρα μένουν, ποιες γλώσσες μιλάνε, και γιατί παρακολουθούν το μάθημα; Έχουν άλλη επαφή με τη γλώσσα που μαθαίνουν έξω από το μάθημα; Αν ναι, πώς, και σε ποιο βαθμό; Τι θέλουν να μάθουν; Τη γλώσσα, σίγουρα, αλλά πιο συγκεκριμένα, ποιος είναι ο προσωπικός στόχος του καθενός; Πχ. είναι ερωτευμένος με ελληνόφωνο και θέλει να μπορέσει να συνεννοείται με φίλους, συγγενείς και την ερωμένη στη μητρική τους γλώσσα; Σκοπεύει να πάει Ελλάδα ως τουρίστας και θέλει να μάθει αρκετές λέξεις και εκφράσεις για να τα καταφέρει στη διαμονή του; Έχει επαγγελματικούς λόγους για να μάθει ελληνικά; Πώς μαθαίνει πιο αποτελεσματικά, βλέποντας εικόνες, ακούγοντας μουσική, με προφορική συζήτηση και επανάληψη, με διάβασμα και γράψιμο; Τι ξέρει για τη γραμματική της μητρικής του, ξέρει τη βασική ορολογία ή του λείπει η ικανότητα της μεταγλωσσικής ανάλυσης; Και μερικές ερωτήσεις για το σύνολο των μαθητών: διαφέρει πολύ το επίπεδο γνώσεων ανάμεσά τους; Πόσα άτομα θα έχουμε στην τάξη; Διαφέρουν πολύ οι μαθητές στην ηλικία, την εθνικότητα ή την μαθησιακή ικανότητα;

Με βάση αυτές τις πληροφορίες πρέπει να σχηματίσουμε το πρόγραμμα σπουδών που θα εξυπηρετεί τους μαθητές. Τα εκπαιδευτικά υλικά θα πρέπει να τα αναπτύξουμε ώστε να ανταποκρίνονται στους στόχους του μαθητή και τους τρόπους με τους οποίους μαθαίνει. Επίσης θα πρέπει να συμπληρώσουν τα κενά στο γλωσσικό του περιβάλλον στην περίπτωση που δεν χρησιμοποιεί τη γλώσσα στην καθημερινή ζωή. Πώς λοιπόν γίνονται αυτά;

Για παράδειγμα: ένας γνωστός μου, ξένος, μαθαίνει την ελληνική γιατί θέλει να μπορέσει να διαβάζει τη Βίβλο στο πρωτότυπο. (Φαντάζομαι ότι έχει στο νου την Καινή Διαθήκη, όχι την Παλαιά. ;-) ) Θα έχει στη διάθεσή του βιβλία και πολυμέσα και μπορεί να συμμετέχει σε γραπτές συζητήσεις προς το παρόν. Ποια μορφή θα έπρεπε να πάρει ένα αναλυτικό πρόγραμμα για αυτόν; Εννοείται ότι η διδασκαλία του (ας το πούμε έτσι) θα γινόταν εξ αποστάσεως. Αυτό σημαίνει ότι μερικές ασκήσεις και αρκετά παιχνίδια θα του ήταν ακατάλληλα. Αν αφαιρέσουμε αυτά, τι θα βάλουμε στη θέση τους; Ποιο υλικό μπορούμε να εκμεταλλευτούμε για να τραβήξουμε το ενδιαφέρον του; Πώς αξιολογούμε τις γνώσεις του ώστε να ξέρουμε τι θα έπρεπε να μάθει στη συνέχεια;

Το Βικιεπιστήμιο επίσης παρουσιάσει πρόκληση. Αν θέλουμε να φτιάξουμε πρόγραμμα σπουδών για τους ίδιους τους εαυτούς μας, πώς μπορούμε να το κάνουμε; Τα παιδαγωγικά μοντέλα του ΒΕ δεν απαιτούν δασκάλους και μαθητές, υποτίθεται ότι μαθαίνουμε μαζί συλλογικά, όπως χτίζουμε τους εκπαιδευτικούς πόρους συλλογικά. Σε αυτό το πλαίσιο ποιες ιδιότητες θα έχει ένα αναλυτικό πρόγραμμα;

Αυτές είναι μερικές μου απορίες και σκέψεις τώρα ως προς το θέμα. Άντε να δούμε μετά από 2-3 βδομάδες τι θα μάθουμε!

Τρίτη βδομάδα

16 Ιουνίου 2009

Δεν μπήκα στον ιστότοπο του προγράμματος για δύο μέρες. "Δεν χάλασε ο κόσμος," λέτε; Κι όμως: μπαίνω σήμερα και διαβάζω ότι η διευθύντρια του τωρινού τμήματος ενθουσιάστηκε τόσο πολύ από την υπό εξέλιξη συζήτηση των μαθητών που πάτησε κάποιο κουμπί κατά λάθος και έσβησε όλα τα μηνύματά μας :-( Αυτό τουλάχιστον μου δίνει το κίνητρο να συνδέομαι καθημερινά!