Σημειώσεις του Χρήστη:Απεργός/μετάφραση του Mediawiki

(υπό κατασκευή)

Εισαγωγή

Θέλω εδώ να περιγράψω τις εμπειρίες μου, που απέκτησα μεταφράζοντας δύο είδη κειμένων από τα αγγλικά στα ελληνικά: τα μηνύματα της διεπαφής του κώδικα MediaWiki, και φράσεις ή αποσπάσματα από τις πολιτικές του αγγλόφωνου Βικιεπιστημίου. Αυτές οι δύο περιπτώσεις διαφέρουν αρκετά ώστε να πρέπει να τις εξετάσουμε ξεχωριστά.

Ο κώδικας MediaWiki

Τα μηνύματα MediaWiki παρουσιάζονται σε έναν πίνακα για τον μεταφραστή, με το όνομα του μηνύματος (πχ. "filedeletesuccess") αριστερά και το μήνυμα όπως έχει εκείνη τη στιγμή (πχ. "$1 έχει διαγραφεί") δεξιά. Το αγγλικό κείμενο δεν εμφανίζεται στον πίνακα, ούτε τα συμφραζόμενα των μηνυμάτων.

Όταν πατήσει κανείς το σύνδεσμο επεξεργασίας, βλέπει μια σελίδα με το όνομα του μηνύματος, το αγγλικό μήνυμα, την τρέχουσα μετάφρασή του, και ένα κουτί που περιέχει τις πληροφορίες για το πώς και πότε χρησιμοποιείται το μήνυμα στη διεπαφή, αν κάποιος άλλος χρήστης-μεταφραστής προσέθεσε αυτές τις πληροφορίες.

Οι ρητές οδηγίες για μεταφραστές λένε ότι επιθυμείται να είναι όσο περισσότερο δυνατόν πιστές οι μεταφράσεις μας στο πρωτότυπο.

Μόλις αποθηκευθεί μια μετάφραση, γίνεται διαθέσιμη για ενημέρωση του κώδικα και πιο γενικά για χρήση σε όλα τα εγχειρήματα του Ιδρύματος WM. Αυτή η ενημέρωση πραγματοποιείται κάθε 2-3 μέρες.

Απαιτούμενα προσόντα ενός μεταφραστή

Οι μεταφραστές δεν δουλεύουν ως ομάδα, και δεν υπάρχει διαδικασία, είτε επίσημη είτε ανεπίσημη, για επιτήρηση των αλλαγών ενός μεταφραστή από άλλους εκτός από το κανονικό μέσο: παρακολούθηση των πρόσφατων αλλαγών και επεξεργασία των μηνυμάτων που θεωρούνται λανθασμένες.

Δεν υπάρχει ιδιαίτερος έλεγχος των αιτήσεων για δικαιώματα μεταφραστή, απ' όσο ξέρω. Αυτός που ζητά άδεια καλείται να γράψει στη σελίδα του τις γλώσσες στις οποίες θα μεταφράσει, καθώς και συνδέσμους προς τα βικιεγχειρήματα στα οποία συμμετέχει πιο πολύ. Δεν του ζητά κανείς να έχει ή να δείχνει ένα ορισμένο επίπεδο γλωσσικής ικανότητας είτε στα αγγλικά είτε στην γλώσσα-στόχο. Ούτε κρίνει κανείς το μελλοντικό μεταφραστή από τις συνεισφορές του στα άλλα έργα. Στηριζόμαστε όλοι μας στην αρχή της καλής πρόθεσης, και ελπίζουμε ότι οι αλλαγές του τυχόντος βανδάλου ή ανίκανου μεταφραστή -ή απλώς τα δικά μας λάθη- θα αποκαλυφθούν και θα διορθωθούν γρήγορα από άλλους χρήστες.

Χρήση προτύπων και μεταβλητών

Μερικές μεταφράσεις μηνυμάτων απαιτούν γνώσεις προτύπων. Το πρότυπο {{PLURAL}} χρησιμοποιείται σε μηνύματα τα οποία μπορεί να αναφέρουν μία ή περισσότερες από μία σελίδες ή εκδόσεις μιας σελίδας. Η σύνταξη είναι {{PLURAL:$n|κείμενο που θα φανεί αν η $n = 1|κείμενο που θα φανεί αν η $n != 1}} με n το όνομα μιας μεταβλητής.. Το πρότυπο {{GRAMMAR}} χρησιμοποιείται από τους μεταφραστές όταν μια μεταβλητή εμφανίζεται σε μερικά μηνύματα στην ονομαστική αλλά σε άλλα στην αιτιατική ή άλλη πτώση.

Προβλήματα

Αντιμετωπίζουμε ένα ευρύ φάσμα δυσκολιών μεταφράζοντας τα μηνύματα του MediaWiki:

• ειδικούς όρους
• ασαφείς έννοιες
• όρους για τους οποίους δεν υπάρχει δόκιμη απόδοση στα ελληνικά
• σταθερές με τιμή μια λέξη ή φράση που πρέπει να κλίνεται
• μηνύματα που εμφανίζονται μαζί
• σύνταξη που δεν συνηθίζεται στα ελληνικά σε αυτό το πλαίσιο

Μερικά παραδείγματα παραθέτω αμέσως παρακάτω.

Ειδικοί όροι

Ιδιαίτερα στον τομέα της πληροφορικής και στη μετάφραση μηνυμάτων από κώδικα, θα βρείτε όρους που δεν είναι καθημερινοί. Αντίθετα με τον καθομιλουμένη γλώσσα, δεν μεταφράζουμε την έννοια αυτών των όρων αλλά πρέπει να ξέρουμε τους αντίστοιχους όρους στη γλώσσα-στόχο.

Μερικές φορές το μόνο που μας χρειάζεται είναι ένα σύγχρονο λεξικό της ορολογίας, πχ. της πληροφορικής. Αλλά ακόμα και τότε θα έπρεπε να επιβεβαιώσουμε την μετάφραση που μας δίνει το λεξικό. Πχ. ο όρος "markup language" στο λεξικό της πληροφορικής που έχω εγώ από το 1995, αποδίδεται ως "γλώσσα σημείωσης", αλλά η φράση της πιο ευρύτερης χρήσης είναι "γλώσσα σήμανσης".

Ευτυχώς έχουμε μερικά καλά εργαλεία στη διάθεσή μας: το Google, το OpenTran.eu, και το IATE ανάμεσα άλλων. Κάνοντας αναζήτηση στο Google, μπορείτε να γράψετε τον αγγλικό όρο και μία λέξη που πιθανόν θα φανεί σε ελληνικό κείμενο που περιέχει την αντίστοιχη φράση. Πχ. ψάχνοντας μεταφράσεις του "time share", έβαλα "time share" και "υπολογιστές", για να αποκλείσω άρθρα για διακοπές και διαμερίσματα. Τι βρήκα; Θα μάθετε παρακάτω.

Ασαφείς έννοιες

Οι αγγλόφωνοι προγραμματιστές έχουν την τάση να γράφουν φράσεις που αποτελούνται από μια σειρά ουσιαστικών που παίζουν το ρόλο επιθέτων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην ξέρουμε ποια από μερικές πιθανές έννοιες έχει στο νου ο συντάκτης των μηνυμάτων. Για παράδειγμα:

Στην επέκταση CheckUser, η περιγραφή της επέκτασης περιέχει την εξής πρόταση: This tool scans recent changes to retrieve the IPs used by a user or show the edit/user data for an IP. Ο μεταφραστής είχε βάλει για "the edit/user data for an IP", "τις πληροφορίες μιας επεξεργασίας ή ενός χρήστη για ένα IP". Αυτό που πραγματικά κάνει η επέκταση, όπως έμαθα μετά από τοπική εγκατάσταση και ενεργοποίησή της, είναι να επιτρέπει στο χρήστη με δικαίωμα CheckUser να βρει με μία μόνο αναζήτηση όλες τις επεξεργασίες ή όλα τα ονόματα χρήστη που συσχετίζονται με μία ορισμένη διεύθυνση IP. Επομένως η μετάφραση έπρεπε να τροποποιηθεί.

Μερικά μηνύματα δεν είναι καθαρά για άλλους λόγους. Τι ήταν οι "revisions of the history" στην πρόταση "This page lets you merge revisions of the history of one source page into a newer page."; Απ' όσο ήξερα, δεν υπάρχουν εκδόσεις του ιστορικού, μόνο μιας σελίδας. Η μετάφραση έλεγε "να συγχωνεύσετε τις αλλαγές της σελίδας πηγής σε μια νεώτερη σελίδα," που μου φαινόταν λογική αν όχι 100% πιστή στο αγγλικό κείμενο. Έπρεπε να ρωτήσω στο κανάλι irc #mediawiki για να μάθω τι θα πει, ακόμα και μετά λίγη μελέτη του κώδικα MediaWiki, και εκεί μου είπαν 'something like "all revisions making up the history of a specific page".' Η μετάφραση έγινε "να συγχωνεύσετε τις εκδόσεις από το ιστορικό μίας σελίδας πηγής σε μια νεώτερη σελίδα."

Όροι χωρίς δοκιμαστική μετάφραση

Τώρα ας ξανακοιτάξουμε τον όρο "time share". Τι μου έλεγε το Google; Στις πρώτες δύο σελίδες αποτελεσμάτων, βρήκα: μοίρασμα χρόνου, χρονομερισμός, διανομή χρόνου, χρονικός καταμερισμός, χρονομερίδια. Κι άλλες στις επόμενες...

Σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να βρούμε κάτι που θα είναι κατανοητό στον αναγνώστη, που δεν ακούγεται άσχημα, ...

Η τελική μου επιλογή; Καμία από αυτές, έβαλα "χρονικός διαμερισμός". (Εξήγηση με την επόμενη ενημέρωση!)

Φράσεις που κλίνονται

Η σταθερή {{SITENAME}} χρησιμοποιείται συχνά στα μηνύματα του MediaWiki. Η τιμή της είναι το όνομα του εγχειρήματος: Βικιπαίδεια, Βικιλεξικό, Βικιβιβλία, κλπ. Δυστυχώς εκείνη η τιμή χρησιμοποιείται σε διάφορες πτώσεις: from {{SITENAME}}, {{SITENAME}} uses cookies, About {{SITENAME}}, ..to log into {{SITENAME}}. Άρα για την Βικιπαίδεια ας πούμε θα είχαμε τις μεταφράσεις "από την Βικιπαίδεια", "Η Βικιπαίδεια χρησιμοποιεί...", "Περί της (ή Για την) Βικιπαίδεια". Για τα Βικιβιβλία θα είχαμε "από τα Βικιβιβλία", "Τα Βικιβιβλία χρησιμοποιούν..." κλπ. Δεν υπάρχει τρόπος να μεταφράσουμε αυτά τα μηνύματα ώστε να είναι σωστά για όλα τα εγχειρήματα. Υπάρχει η συνάρτηση {{GRAMMAR}} που θα την εξετάσω προσεχτικά στο μέλλον...

Μηνύματα που εμφανίζονται μαζί

Μερικές λανθασμένες μεταφράσεις τις ανακαλύπτω χρησιμοποιώντας τον κώδικα. Μία από αυτές την είδα καθώς πήγαινα να κοιτάξω τις διαγραμμένες εκδόσεις μιας σελίδας, μια ενέργεια που μόνο ένας χρήστης με δικαιώματα διαχειριστή μπορεί να κάνει. Εκεί όπου πήγαινα να τις δω, είδα το μήνυμα:

Εμφάνιση ή αποκατάσταση της 6 επεξεργασίες έχουν διαγραφεί;

Όταν πήγα στο translatewiki.net, διαπίστωσα ότι το όνομα του σχετικού μηνύματος ήταν "Thisisdeleted". Η ολόκληρη μετάφραση ήταν:

Εμφάνιση ή αποκατάσταση της $1;

Ποια όμως ήταν η τιμή της μεταβλητής $1; Βρήκα στον πίνακα μηνυμάτων τη φράση "επεξεργασίες έχουν διαγραφεί" και βρήκε δεύτερο μήνυμα: "Restorelink", με περιεχόμενο

{{PLURAL:$1|μια επεξεργασία έχει διαγραφεί|$1 επεξεργασίες έχουν διαγραφεί}}

Έχουμε δύο περιπτώσεις λοιπόν: αν η $1 = 1, θα φανεί "Εμφάνιση ή αποκατάσταση της $1 επεξεργασίες έχουν διαγραφεί", αν όχι, "Εμφάνιση ή αποκατάσταση της μια επεξεργασία έχει διαγραφεί".

Ξεχωριστά, οι μεταφράσεις είναι εντάξει, αλλά μαζί έχουμε πρόβλημα. Το αγγλικό κείμενο για το Thisisdeleted λέει "View or restore $1?" και για το Restorelink, "$1 deleted edits". Η μετάφραση του "View or restore $1?" φαίνεται λογική, αφού τις περισσότερες φορές, οι μεταβλητές τύπου $1 αναφέρονται σε τίτλο σελίδας. Η άλλη μετάφραση, "επεξεργασίες έχουν διαγραφεί" για "deleted edits" έχει την ίδια σημασία. Αν και διαφέρει λίγο στη σύνταξη, κανονικά δεν θα έπρεπε να δημιουργήσει πρόβλημα η διαφορά.

Πώς να τις διορθώσουμε; Η λύση ήταν απλή: αφαίρεσα το άρθρο από το πρώτο μήνυμα και άλλαξα τη σύνταξη του δεύτερου, γράφοντας "μίας διαγραμμένη επεξεργασία|$1 διαγραμμένες επεξεργασίες". Αλλά πριν αποθηκεύσω τις αλλαγές, έπρεπε να επιβεβαιώσω ότι οι άλλες τιμές της $1 θα ήταν συμβατές. Πώς όμως; Δεν υπήρχε τεκμήριο του μηνύματος που να λέει ποιες τιμές μπορεί να πάρει η $1, και αν υπήρχε, θα έπρεπε να επαληθευτεί εν πάση περιπτώσει, διότι ο κώδικας και τα μηνύματα είναι υπό ανάπτυξη συνεχώς. Τι να κάνω; Πήρα τον πιο πρόσφατο κώδικα από το svn και το διάβασα! Άλλον τρόπο δεν βρήκα για να μάθω με σιγουριά τις τιμές της $1. Ευτυχώς η $1 δεν παίρνει άλλες τιμές παρά μόνο τη μια που ξέρουμε.

Ασυνήθιστη σύνταξη

Εδώ σημειώνω μερικούς κανόνες που έχω μάθει με τον καιρό ως σιωπηλός παρατηρητής σε μερικές λίστες ταχυδρομείου για μεταφραστές ανοιχτού κώδικα. Αυτοί οι κανόνες δεν είναι απαραβίαστοι αλλά είναι καλοί οδηγοί.

• Δεν συνηθίζεται η χρήση της προστακτικής σε μεταφράσεις μηνυμάτων που θα παρουσιαστούν στον αναγνώστη. Αντί για "Αναζητήστε" γράφουμε "Αναζήτηση", αντί για "Αντιγράψτε", "Αντιγραφή" κ.ο.κ.
• Φράσεις ή προτάσεις που χρησιμοποιούν το ρήμα σε πρώτο πρόσωπο μετατρέπονται επίσης. Πχ. "Unable to perform" θα γίνει "Αδύνατη η εκτέλεση", και "Could not find" θα γίνει "Δεν βρέθηκε".
• Η χρήση του παθητικής φωνής παρακειμένου στα αγγλικά, πχ. "The file has already been created", συχνά μπορεί να αντικατασταθεί από τον αόριστο, "Το αρχείο δημιουργήθηκε ήδη".